Τρίτη 15 Απριλίου 2008

ερμηνεύοντας όνειρα

(Gustav Klimt, Portrait of Adele, 1907, oil on canvas)
.
Πάμε σε πιό βαθιά νερά;
Είμαστε στις αρχές τού προπερασμένου αιώνα,λίγο πριν λίγο μετά την αρτ νουβώ..Κι ο Φρόυντ δημοσιεύει την "Ερμηνεία τών Ονείρων"και χρησιμοποιεί το κομμάτι απο την Αινειάδα πού λέει "εάν δεν μπορώ να μετακινήσω τις ύψιστες δυνάμεις,θα ταράξω την κόλαση" αναζητώντας ν΄απεικονήσει τις παρορμήσεις.Κι αυτό είναι το σημείο που συναντιέται με τον Γκούσταβ Κλιμτ (και τον Κοκόσκα)..
Αν κοιτάξει κανείς τους πίνακες και μετά δεί τις χρονολογίες,θα νιώσει ποιοί τάραξαν τη κόλαση,και γιατί η απελευθέρωση πιεσμένων και απωθημένων ενστίκτων ή επιθυμιών,στα πρώτα χρόνια εκείνου τού αιώνα,δεν είναι απλή υπόθεση.Η απελευθερωμένη έκφραση στη τέχνη-αλλά και στη ψυχανάλυση-μέσα σε περιβάλλον και ιδιοσυγκρασίες εντελώς συντηρητικές μπορεί να περιγραφεί ίσως μόνο μέσα απο την έννοια "διεργασία τού ονείρου" που ανέλυσε ο Φρόυντ. Σα να λέμα,απλά, το όνειρο είναι ένας "γρίφος",μιά παράθεση αφηγηματική μέσα απο εικόνες.Μιά κρυφή επιθυμία που βρίσκει το φως παρά την εσωτερική σύγκρουση να την απωθήσει.
Προκλητικά παρουσιάζεται μιά τέτοια σύγκρουση στους πίνακες τού Κλιμτ.Η δυνατή διάθεση για έκφραση συγκρούεται με την εσωτερική απώθηση-ιδιαίτερα στις προσωπογραφίες του.
Κι έτσι,εσύ που κάθεσαι απέναντί τους και τις κοιτάς δανείζεσαι λίγο-λίγο τον ρόλο τού ψυχαναλυτή,με τη σκέψη να δουλεύει για να τα ερμηνεύσει..



(G.Klimt, Allegory of Sculpture, 1889, pencil and watercolor and gold)
.
όλοι θεωρούν οτι το Παρίσι ήταν το κέντρο και η ψυχή τού μοντερνισμού στις αρχές εκείνου τού αιώνα.Πρωτοπορεί όμως και η Βιέννη,κι εκεί είναι που συμβαίνει η "απόσχιση" (γνωστή σαν Secession). Αποχωρούν δηλαδή μιά ομάδα απο 19 καλλιτέχνες-και ο Κλιμτ ανάμεσα-απο την ακαδημία καλών τεχνών,και φτιάχνουν ένα κίνημα που υποστηρίζει κάθε τι νέο,μετονομάζοντας ακόμα και την art nouveau(νέος ρυθμός) σε jugendstil (νέο στιλ).
Οι παρενέργειες δεν άργησαν να φτάσουν.Το Πανεπιστήμιο δεν δέχεται τον πίνακα που είχε παραγγείλει στον Κλιμτ,με θέμα την ιατρική,χαρακτηρίζοντάς τον σκανδαλώδη..Κι η σχολή Τεχνών και Χειροτεχνημάτων αποπέμπει τον Κοκόσκα μετά το θεατρικό του έργο με τίτλο "δολοφόνος,η ελπίδα τής γυναίκας"..
Σοβαρές οι ρήξεις για την εποχή εκείνη με τη νέα τέχνη που εμφανιζόταν μετά την κατάρευση τής αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας.
"Εδώ βρίσκεται άλλη μιά σύνδεση με τον Φρόυντ : περισσότερο απο την απελευθέρωση τού εαυτού,η τέχνη επιβεβαιώνει τη σύγκρουση στο εσωτερικό τού μεμονωμένου υποκειμένου.όσον αφορά τις απειλούμενες αυθεντίες του,την ακαδημία και το κράτος-το υπερεγώ δηλαδή που μάς εποπτεύει όλους.."
Πέρα όμως απο τις διαφορές τού κίνηματος τής απόσχισης με την Ακαδημία,υπήρχαν τριβές και με ζωγράφους που είχαν εξπρεσιονιστική αισθητική (όπως ο Κοκόσκα) και των ζωγράφων που ακουμπούσαν στην αισθητική τής αρτ νουβώ (ο Κλιμτ π.χ.) μ΄αποτέλεσμα να υπάρχουν και εσωτερικές διαιρέσεις..
Γιά παράδειγμα,ο Κλιμτ χρησιμοποιούσε αρχα' ι' κά μοτίβα,την τέμπερα και τον χρυσό,ενώ η Secession ενθάρρυνε τη χρήση τής γραμμής και τού χρώματος σε αφηρημένη μορφή.

(G.Klimt,Philosophy(final state),1899-1907,oil on canvas.καταστράφηκε το 1945 σε φωτιά)
.
Ο Κλιμτ ήταν ο πρώτο πρόεδρος τής σετσεσιόν.
Στα πρώτα έργα του περιλαμβάνονται αλληγορικοί πίνακες για δύο κτίρια,όπου ο ένας είναι πίνακας δραματικών προσώπων( και ο Αμλετ ανάμεσά τους) και ο άλλος είναι ζωγραφισμένος στην οροφή θεάτρου και περιλαμβάνει πρόσωπα του πολιτισμού (ένα απ΄αυτά είναι η Αθηνά).Εχοντας αυτά υπόψιν,το πανεπιστήμιο τής Βιέννης τού ανέθεσε να ζωγραφίσει τρείς πίνακες που θα απεικόνιζαν τη Φιλοσοφία,την Ιατρική και τη Νομική.
Ο Κλιμτ εργάστηκε κοντά 10 χρόνια με διακοπές για το έργο Φιλοσοφία που παρουσίασε το 1900.Ομως έχοντας απο τότε εμπλακεί στη σετσεσιόν,παρέδωσε έναν πίνακα πολύ μακριά απο όσα είχε φανταστεί το πανεπιστήμιο γι αυτόν.."Αντί ένα πάνθεον φιλοσόφων,ο Κλιμτ παρουσίασε το αγωνιώδες πέρασμα ανάκατων σωμάτων απο έναν άμορφο χώρο,τα οποία τελούσαν υπο την επίβλεψη μιάς σκοτεινής σφίγγας στο κέντρο,και ενός φωτεινού κεφαλιού που θύμιζε περισσότερο τη μέδουσα παρά τη θεά Αθηνά,στο κάτω μέρος.Στον κόσμο αυτό,το σκότος φαινόταν να θριαμβεύει τού φωτός."
Αν σ΄αυτό το έργο χλεύασε την ορθολογική φιλοσοφία.στο επόμενο που παρέδωσε,χλεύασε τη θεραπευτική ιατρική , όπου αναπαριστάνεται σαν άλλη κόλαση,με περισσότερα σώματα,που αιωρούνται σε φιλήδονο ύπνο, μαζί με σκελετούς και πτώματα.."μια αφύσικη φαντασμαγορία τή ενότητας ζωής και θανάτου,τής αλληλοδιείσδυσης ενστικτώδους ζωτικότητας και προσωπικής αποσύνθεσης"..

(G.Klimt,Hygeia,detail of Medicine,1900-1907,καταστράφηκε σε φωτιά το 1945 & είναι η μόνη έγχρωμη φωτογραφία)
.
Ολα αυτά είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα-επίπληξη στον Κλιμτ απο το Πανεπιστήμιο.Κι η απάντησή του ήταν να επεξεργαστεί την τελική παρουσίαση τής Νομικής.." Οι αλληγορικές μορφές τής Αλήθειας,τής Δικαιοσύνης και τού Νόμου, μόλις που βοηθούν το θύμα,περικυκλωμένο απο πλοκ΄μια χταποδιού,βρίσκεται στο έλεος τριών μαινάδων τής τιμωρίας-μιά κοιμάται αμέριμνα ,μιά κοιτάζει εκδικητικά και μιά κλείνει το μάτι σα να πρόκειται να ωφεληθεί απο τη κατάσταση αυτή-"
Κι η τιμωρία παίρνει τη μορφή τού ευνουχισμού.. Κι αυτόν τον άνθρωπο,κατά μιά έννοια,θ΄αναλάβει ο Κοκόσκα να προσπαθήσει να τον ελευθερώσει,μολονότι και στη δική του τέχνη θα παραμείνει συντριμένος..
Κάπου εδώ αποσύρεται ο Κλιμτ απο τέτοιου είδους δημιουργίες και αφοσιώνεται στα πορτραίτα μελών τής υψηλής κοινωνίας,σε ρεαλιστική κυρίως τεχνική και σε φόντο διακοσμητικό..Ο Κοκόσκα μένει να διερευνά τις " απωθημένες ενστικτώδεις παρορμήσεις" και να κοιτά εντός..Κι επιφυλακτικός απέναντι στις διακοσμητικές τάσεις τής αρτ νουβώ,στρέφεται στους μετα-ιμπρεσιονιστές (μπράβο παληκάρι μου) και στούς συμβολιστές,αναζητώντας εκφραστικά προηγούμενα.
(οι εκθέσεις που γίνονται αυτό το διάστημα,τών βαν Γκογκ και τού Γκωγκέν ασκούν μεγάλη επιρροή,καθώς και οι εκθέσεις τού Μουνκ που ανήκει στη σετσεσιόν)

(Gustav Klimt, Music,1895,oil on canvas)
.

29 σχόλια:

Roadartist είπε...

"Μιά κρυφή επιθυμία που βρίσκει το φως παρά την εσωτερική σύγκρουση να την απωθήσει."

Μου αρέσει όταν χρειάζεται να βάζεις τη σκέψη να δουλεύει για να τα ερμηνεύσεις..
Πως καταστράφηκαν ο 3ος κ 4ος πίνακας? Ξέρουμε απο ποια αιτία?
Καλό βράδυ Ερμία!

Utopia είπε...

"...Ωστόσο υπάρχει ένας τρόπος να σωθούνε οι επιθυμίες από τη νεύρωση,ισχυρίζεται ο Φρόϋντ,κι αυτή η σωτηρία είναι η τέχνη.Στην αρχή ο καλλιτέχνης είναι ένας εσωστρεφής άνθρωπος,που δεν απέχει πολύ απ΄τη νεύρωση.Πιέζεται από πανίσχυρες ορμικές ανάγκες,του λείπουν ωστόσο τα μέσα να τις ικανοποιήσει.Γιαυτό,όπως θάκανε και κάθε ανικανοποίητος άνθρωπος,απομακρύνεται απ΄την πραγματικότητα και μεταφέρει όλα του τα ενδιαφέροντα στα οράματα της ψυχικής του ζωής.Από κεί ο δρόμος οδηγεί κατά κανόνα στη νεύρωση.Με μια σειρά από ιδιαίτερες περιστάσεις κατορθώνει όμως να ξαναμετατρέψει αυτά τα οράματα σ΄ένα έργο κοινωνικής πραγματικότητας.
Πρώτο,έχει την ικανότητα να επεξεργάζεται τα ημερήσια όνειρά του με τέτοιο τόπο που να χάνουνε το υπερβολικά προσωπικό τους ύφος,το οποίο αποδιώχνει το ξένο,και να γίνονται εξίσου απολαυστικά και για τους άλλους.Γνωρίζει επίσης να τα αμβλύνει σε βαθμό,που να μην προδίδουν εύκολα την προέλευσή τους απ΄τις απαγορευμένες πηγές".


Από το βιβλίο "Η φαντασία στον όψιμο καπιταλισμό και η πολιτιστική επανάσταση",του Peter Schneider...

Υ.Γ. Ας μη μάθουμε ποτέ τις απαγορευμένες πηγές του Klimt...;)

Ανώνυμος είπε...

Αποκωδικοποίηση..: ψυχής
( και ονείρων... ), σιωπής,
θρησκειών, μυθολογιών,...
Σχηματοποίηση λόγου, θεογονία, κοσμογονία,...
Γεια...
URL : www.siopi.gr

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αυτά τα έχεις τμήμα από κάποια εργασία ()εννοώ όλες τις πληροφορίες και όχι μόνο την εν λόγω ανάρτηση);

Ανώνυμος είπε...

Συζητούσαμε με τη Μάρθα και λέει πως κατηγορήθηκε για πορνογραφία.Γιατί δεν έβαλες κάτι του Κοκόσκα μικρή;
Φιλιά και απ' τους δυό μας
Τάκης

ερμία είπε...

roadartist,
ίσως απο τα λίγα που μπορούν δυνητικά να είναι ουσιαστικά ελεύθερα είναι η σκέψη μας..ας κάνουμε ότι μπορούμε καλύτερο μ΄αυτή :-)
Ξέρω πως καταστράφηκαν απο τούς ναζί το 1945-τα έκαψαν δηλαδή.θα το ξανακοιτάξω όμως κι αν είναι κάτι διαφορετικό,θα στο γράψω.
καλό βράδυ καλλιτέχνιδα τού δρόμου..

ερμία είπε...

utopia,
υπέροχη-καταπληκτική αναφορά!μ΄αυτή ,το ποστ γίνεται πιο άρτιο.και το σχόλιό σου στο τέλος με κεντρίζει να πω μερικά ακόμα σε σχέση με τον κλιμτ,τον Κοκόσκα αλλά και τον Σίλε(που μέντοράς του ήταν ο Κλιμτ )και που δεν γράφονται ούτε αναφέρονται στις διάφορες βιβλιογραφίες ;-)
Και ο Κλιμτ και ο Κοκόσκα διερεύνησαν "την αμοιβαία σχέση μεταξύ σαδιστικών και μαζοχιστικών ορμών,ενώ ο Σίλε διερεύνησε ένα άλλο φρο'ι'δικό ζεύγος ηδονής,την ηδονοβλεψία και την επιδειξιομανία.Συνήθως ο Σίλε,δεν φαίνεται προκλητικά περήφανος για την αυτοεικόνα του,αλλά μάλλον αξιολύπητα εκτεθημένος απο τη ζημιά που αυτή προκαλεί"
Ο Κοκόσκα που κινήθηκε σε παρόμοια πλαίσια εξέλιξης στις πρωσοπογραφίες του,αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βιέννη.Η "σύμπραξη τών αντιθέτων" μέσα απο τη δουλειά τους,κάθε άλλο παρά ψυχολογικά μεταφράστηκε απο τούς σύγχρονούς τους.Ο Κλιμτ δεν άντεξε και το γύρισε στα διακοσμητικά πορτραίτα που σήμερα τα βλέπουμε σε σουβερ,σε χαρτιά περιτυλίγματος,σε εκτυπώσεις όλων τών ειδών και διαστάσεων.άλλωστε ανώδυνα είναι..
(πολύ σ΄ευχαριστώ!)

ερμία είπε...

Αλέξανδρε Ζήβα,
σ΄ευχαριστώ για το σχόλιό σου.θα περάσω να διαβάσω τη σελίδα σου.

ερμία είπε...

δείμε,
έχω κάποιες εργασίες απο τη σχολή που αφορούν τις τεχνικές και το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο τών διαφόρων ρευμάτων και αρκετών απο τούς ζωγράφους που τα εκπροσωπούσαν.
απο κεί και πέρα,τα τελευταία χρόνια διαβάζω αρκετά για τη τέχνη απο τον 19ο αιώνα-κυρίως-και μετά,και ευτυχώς έχω μιά "σοβαρή" μπορώ να πω βιβλιογραφία.το καλό είναι πως τώρα πιά ξέρω πού να ψάξω για να βρω αυτό που θέλω :-)

ερμία είπε...

Τάκη,
η Μάρθα έχει δίκιο.γενικά αυτή τη "κατηγορία" αποδίδουν στη σετσεσιόν αλλά δεν γλυτώνει ούτε ο εξπρεσιονισμός όσον αφορά τις "βίαιες εκρήξεις" του όπως τού αποδίδουν.
ο Κοκόσκα είναι "κεφάλαιο" απο μόνος του για να τον χωρέσει κανείς μαζί με τον Kλιμτ.
ε,πίνακές του μπορούν να βρεθούν πανεύκολα με ένα ψαξιματάκι στο google..
:-)

Νικόλας Παπανικολόπουλος είπε...

Πολύ καλό αφιέρωμα! :)) Καλό απόγευμα! :))

skoinovatis είπε...

Πολύ όμορφη κι αυτή η ανάρτηση Ερμία, ωραία και τα σχόλια!
Είναι από τους αγαπημένους μου ζωγράφους, και απ' όσο ξέρω αρέσει σε πολλούς...Παραθέτω ένα κείμενο από την σειρά μεγάλοι ζωγράφοι:
"Το 1936, ο Γερμανός φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο Η τέχνη στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγής της. Το δοκίμιο υπερασπίζεται την ιδέα ότι, από την στιγμή κατά την οποία ένας πίνακας, ένα γλυπτό ή ένα σχέδιο παύουν να είναι μοναδικά και η εικόνα τους διαδίδεται σε μεγάλη κλίμακα, μέσω βιβλίων, καρτποστάλ ή άλλων αναπαραγωγών, χάνουν την ιδιαίτερη αύρα τους, την ατμόσφαιρα ιεροτελεστίας και μαγείας που περιβάλλει την καλλιτεχνική διμιουργία. Η κριτική επικαλείται συχνά τη θεωρία του Μπένγιαμιν αναφορικά με τους πίνακες του Κλιμτ, οι οποίοι έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στη διαφήμιση. Όλοι μας έχουμε δει κάποια αναπαραγωγή του Φιλιού, έστω και αν δεν γνωρίζουμε τον δημιουργό του. Εντούτοις, παρά την οξυδέρκεια της συγκεκριμένης ανάλυσης, τα έργα του Κλιμτ εξακολουθούν να συναρπάζουν. Το λεπταίσθητο ύφος του, ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί το χρώμα, η σημασία που δίνει στις διακοσμητικές λεπτομέρειες, εξακολουθούν να μαγεύουν το βλέμμα του σύγχρονου θεατή."

Συμφωνώ με το κείμενο.
Γνώρισα τα έργα του Κλιμτ σε μικρή ηλικία και οφείλω να ομολογήσω ότι με επηρέασαν, έστω και ασυνείδητα.
Σκηνοθέτησε τα όνειρα μου.

Να 'χεις ένα όμορφο βράδυ!

Alkmini είπε...

απο την στιγμη που τον "γνωρισα" με μαγεψε ο Κλιμτ. Αυτο το ομορφα δεμενο χρυσο του ειναι μαγικο!
οπως μαγικες ειναι και οι αναρτησεις σου, ασπρη αγαπη :))
φιλακια πολλα

Ανώνυμος είπε...

ρε τον Κλίμτ!

"Το φιλί" του όμως δε το έβαλες!

ερμία είπε...

ανεμοσκορπίσματα,
ένα χαμόγελο και ευχές
σ΄ευχαριστώ

ερμία είπε...

σκοινοβάτη,
έτσι, να κάθεσαι να διαβάζεις!! γελάω..
πολύ χαίρομαι να βρίσκω ..συνοδοιπόρους! :-P
εγώ πάντως συμφωνώ με το απόσπασμα που παραθέτεις.ειδικά με τέτοιους ζωγράφους,τα έργα τους που μπορεί να θεωρηθούν περισσότερο "διακοσμητικά" και "εύπεπτα",γίνεται σε τέτοια υπερβολή που τελικά καταλήγεις να τα αποστρέφεσαι.
(πολύ χαίρομαι που παρέθεσες αυτό το απόσπασμα)

ερμία είπε...

αλίκη μου,
φιλιά κι απο μένα-σ΄ευχαριστώ

ερμία είπε...

ηλιογράφε,
είδες; περυώνυμος ο τύπος..γελάω.
πώς να βάλω το φιλί ω ηλιογράφε που απο τότε που το είδα ΚΑΙ σε ποτήρια,δίπλα απο μια εξάδα με έργα τού Botero στην ισπανία,ορκίστηκα πως θα κάνω πολλά χρόνια για να το ξανακοιτάξω
:-P

akb8862 είπε...

Χαίρομαι να μαθαίνω διαβάζοντας τα κείμενά σου. Καλές γιορτές !

Roadartist είπε...

Να σου αφησω τις ολοθερμες ευχες μου Ερμια για τις μερες που ερχονται, να περασεις καλα κοντα στους αγαπημενους σου!
Καλη Ανασταση!

ερμία είπε...

akb8862,
Aλεξ,κι εγώ χαίρομαι να σε "βλέπω" εδώ και στη σελίδα σου.ζεστές ευχές απο καρδιάς-και να ξεκουράζεσαι :-)

ερμία είπε...

roadartist,
πολύ σ΄ευχαριστώ!και τις δικές μου ευχές.καλή ανάσταση γλυκύτατη
:-)

ολα θα πανε καλα... είπε...

Εμπεριστατωμένο αφιέρωμα.Θυμάμαι την πρόσφατη έκθεση στο Μέγαρο Μουσικής.
Μάς μαθαίνεις πολλά!

ερμία είπε...

όλα θα πάνε καλά
μαθαίνω κι εγώ..
και πράγματα που δεν τούς έδινα σημασία όταν "έπρεπε"
τελικά πρέπει να ωριμάζουν τα συναισθήματα για να τα καταλαβαίνουμε
:-)

ΠΥΓΜΑΛΙΩΝ είπε...

Αγαπητη Ερμια καλημερα!

Ο Σκοινοβατης μου αποκαλψε οτι υπηρξατε ο συνδετικος κρικος που μας εφερε κοντα! Αν και αδυνατω να να κανω τον συσχετισμο θα σας δηλωσω οτι μου αρεσει παααρα πολυ το μπλογκ σας κι ιδιαιτερως ο Κλιμτ!

Αν με επισκεφτητε θα καταλαβετε το γιατι!

Μετα τιμης,

pygmaliwn.blogspot.com/2007/10/blog-post_31.html

ερμία είπε...

πυγμαλίωνα,
καλώς τον,και σ΄ευχαριστώ πολύ..
ναι,σωστά..με το δίκιο σου δεν κατάλαβες όσα έγραψε ο σκοινοβάτης αν δεν πρόλαβες να δείς την ανάρτηση που σε παρέπεμπε :-)
να πώς έγινε:
ΠΥΓΜΑΛΙΩΝ ήταν ο τίτλος μιάς ανάρτησης που είχε κάνει και μού την αφιέρωνε.οπότε όταν μπήκες στο ιστολόγιό του με αυτό το όνομα,το θεώρησε σαν ευχάριστη συγκυρία..και είναι :-)
τώρα,τη δική μας συγγένεια μέσω ..Klimt την είδα με τον πίνακα τού φιλιού που έχεις σαν βασική σου εικόνα.π σκοινοβάτης έκανε όλους τους συνειρμούς και ..νάσαι! -γελάω

ΠΥΓΜΑΛΙΩΝ είπε...

...κι εγω γελαω τωρα που συνειδητοποιω οτι μου αφηνες το σχολιο ακριβως την ωρα που κοιτουσα να δω αν και τι μου ειχες απαντησει!

Οι συμπτωσεις συνεχιζονται αγαπητη μου κι αυτο ενα πραγμα μπορει να σημαινει....

Karma my dear!

Μετα τιμης,

Πυγμαλιων.

Υ.γ. Κι εγω γελαω!!!

ΠΥΓΜΑΛΙΩΝ είπε...

Aαα, και κατι που σκεφτηκα μολις συνειδητοποιησα τον τιτλο του ιστολγιου σας...

http://pygmaliwn.blogspot.com/2007/11/blog-post.html

Ετσι ως αποδειξιν των λεγομενων μου!

Μετα τιμης,

Πυγμαλιων.

ερμία είπε...

πυγμαλίωνα
θρίλερ τελικά!! γελάω
ε τόσες συγκυρίες :-)
είδα την ανάρτησή σου για τον δίσκο "μαύρη αγάπη"..
άστα,ο σκοινοβάτης τα φταίει όλα!εγώ είμαι αθώα!
:-))