Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2008

"ceci n'est pas une pipe"..

(αποθηκεύτηκε σαν προσχέδιο στις 22.9 σαν προσχέδιο και ..δέησα να το τελειώσω 30.9..)
Aναφορές για τον Ρενέ Μαγκρίτ βρίσκει κανείς παντού.΄Οπως και τα έργα του,τα συναντάει κανείς "παντού".Τα πιό γνωστα του-έργα-είναι τόσο πολυαναρτημένα σε ιστολόγια που έκανα προσπάθεια για να βρω κάποια που μού φαίνονται λιγότερο γνωστα,αν κι αυτά,τα έχω συναντήσει αρκετές φορές τυχαία σε blogs.
Το μόνο που θέλω να κάνω σ΄αυτή την ανάρτηση είναι να πω κάποια στοιχεία που δεν τα βρήκα "παντού"..
.

.
Όντας στις Βρυξέλλες,κάνει το γκαράζ τού σπιτιού του ατελιέ με ειδίκευση στην εμπορική τέχνη.Πηγαίνοντας στο Παρίσι,ασχολείται με τη διαφήμιση και τον σχεδιασμό βιβλίων για να ζήσει.Στις πρώτες κριτικές αντιμετωπίζεται σαν εκπρόσωπος τής εμπορικής τέχνης με στόχο το ανέκφραστο αναπαραστατικό του στιλ,αν και η εμπειρία του και το μόνιμο ενδιαφέρον του για τη σχέση μεταξύ παραστατικών και λεκτικών μορφών αναπαράστασης,μπορεί να εξηγήσει αυτή τη κλίση του..
Επιμένει στην επίκληση ενός αντικειμένου ή στο να υποδηλώνει μια ιδέα. Ο γνωστότερος πίνακάς του "η απάτη τών εικόνων" ,όπου παρουσιάζει μιά πίπα με τη λεζάντα ceci n' est pas une pipe,εκδόθηκε κάπου πέντε φορές (τη μια σαν μεγάλη πινακίδα).
Ο πίνακάς του "η κυριαρχία τού φωτός" όπου ένα σκοτεινό σπίτι που φωτίζεται απο φανοστάτες μέσα σε σκοτεινό τοπίο,αλλά έχει φόντο έναν ουρανό ημέρας,παρουσιάστηκε σε 16 εκδόσεις ελαιογραφίας , επτά εκδόσεις σε γκουάς..
Χρησιμοποίησε έναν πίνακά του (η "μεγάλη οικογένεια") για να κάνει το skybird για τη Sabena Airlines με τη συμφωνία οτι θα το χρησιμοποιούσαν σε διαφημιστική καμπάνια.


Και πού βλέπω το κακό ίσως αναρωτηθεί κάποιος.Κακό απαραίτητα δεν υπάρχει..Κοιτάζουμε και μένει η ματιά μας εκεί που κάτι μάς παραπέμπει στις εσωτερικές μας εικόνες-ανάγκες-βιώματα-συγγένειες..
Το να υπάρξουν συμπληρωματικά οι εμπορικές με τις καλές τέχνες εξαρτιέται αο τη φύση τής κουλτούρας μιάς στενής ή ευρύτερης κοινωνίας.Με εφαλτήριο τη διαφήμιση,η επιθυμία να αποκτήσει κάποιος ένα "εμπόρευμα" μετατρέπεται σε λαχτάρα όχι για το μοναδικό έργο τέχνης αλλά για τα πολλά αντίγραφά του. Σε μιά εποχή μηχανικής αναπαραγωγής, ένας απο τους στόχους αυτής τής επιθυμίας είναι να γίνει ισοδύναμο (σε χρήμα κυρίως) η ιδέα τής μοναδικότητας με την μαζική αναπαραγωγή του έργου.
Ωστόσο,κάθε τι στη σουρεαλιστική θέση (και ο Μαγκριτ εντάχθηκε στους σουρεαλιστές όταν πήγε στο Παρίσι),φαίνεται να αποφεύγει το προκατασκευασμένο και αυτό που παράγεται μαζικά.Υποστηρίζει οτι" καθε τι φαίνεται προσανατολισμένο στην ανεπανάληπτη στιγμή τού σοκ κατα την οποία το πιό κοινότοπο αντικείμενο τής καθημερινής ζωής θα διαποτιστεί και πάλι με θαυμασμό και αποκαλυπτική δύναμη"..
.Οι σουρεαλιστές καλλιτεχνες αρχίζουν να ασχολούνται με τον σχεδιασμό κοσμημάτων,τη διαμόρφωση των βιτρίνων πολυκαταστημάτων και τον σχεδιασμό χολιγουντιανών σκηνικών κατα τη δεκαετία τού ΄30 αλλά και μετά τον πόλεμο όπου να φαίνεται καθαρά η εμπορευματοποίηση τού κινήματος.Στη μεταπολεμική γενιά καλλιτεχνών φάνηκε σαν παρωδία τής αποστολής τού σουρεαλισμού δηλαδη στο να μετατρέψει μια πραγματικότητα προκειμένου να δημιουργήσει μια επαναστατική συνείδηση.
"Το 1962, με αφορμή μια αναδρομική έκθεση τού Μαγκρίτ στο Βέλγιο,ο Μ.Μαριελ,σουρεαλιστής δεύτερης γενιάς και εκδότης τού Naked Lips κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο για τους συνδρομητές τού περιοδικού με τίτλο "μεγάλες εκπτώσεις" και με πλαστη υπογραφή "Magritte".Στο πάνω μέρος τού φυλλαδίου είχε αναπαράγει ένα βελγικό χαρτονόμισμα με το κεφάλι τού Μαγκρίτ να αντικαθιστά εκείνο τού βασιλιά Λεοπόλδου.Πιό κάτω,ο Μαγκρίτ φαίνεται να παραπονιέται οτι οι πίνακές του χρησιμοποιούνται για άθλια κερδοσκοπία,οτι αγοράζονται όπως η γη,οι γούνες ή τα κοσμήματα..Αποφάσισα να θέσω τέλος (φέρεται να λέει) σ΄αυτή τη ξεδιάντροπη εκμετάλλευση τού μυστηρίου,καθιστώντας τη προσιτή σε κάθε πορτοφόλι...Κι ακολουθούν οι απαραίτητες πληροφορίες-ένα έντυπο ταχυδρομικής παραγγελίας- οι οποίες ελπίζω πως θα φέρουν πλούσιους και φτωχούς μπροστα στο αυθεντικό μυστήριο.(Το κάδρο δεν περιλαμβάνεται στην τιμή)." ..

Εν τούτοις,η πρακτική τού πολλαπλού απο τον Μαγκρίτ,δεν είναι δείγμα εξασθένισης τής σουρεαλιστικής του "καθαρότητας".Το αίσθημα τού ότι ένα είδος διπλασιασμού επικρατεί στο έργο του,ταυτίζεται με μιά εκδοχή τής σουρεαλιστικής πρακτικής τού διπλασιασμού που συνδέθηκε με τη φροϊδική έννοια τού αλλόκοτου και τον ψυχαναγκασμό τής επανάληψης.
"ο Φρόϊντ είχε προσδιορίζει το αίσθημα τού απόκοσμου ως την εντύπωση τής επιστροφής σε κάτι αρχαϊκό,και είχε αναλύσει τη συνοδευτική αγωνία σε σχέση με την ψυχαναγκαστική παρόρμηση τού θανάτου για επανάληψη.Ετσι,θα μπορούσαμε να πούμε οτι το απόκοσμο είναι ενα είδος ξαφνικής εμφάνισης τού μη ζωντανού στη μέση τής ζωής-μιά επιστροφή τών ζωντανών νεκρών."
Ο χαρακτήρας αυτός βρίσκεται παντού στις εικόνες τού Μαγκριτ..π.χ. ένα τοπίο που πάνω του έχει τοποθετηθεί ένας πίνακας τού ίδιου τοπίου.Το νεκρό διπλό (η αναπαράσταση) ξεπηδάει μέσα στη ζωντανή πραγματικότητα.Απειλώντας τη στερεότητά της,απορροφώντας την ουσία της,σαν τα "βαμπίρ που επιστρέφουν μέσω των καθρεφτών"..Παρόλα αυτά, η απόλυτη κατάσταση τού ομοιώματος υπάρχει και είναι αυτή που δεν διαφοροποιείται ως αντίγραφο απο το πρωτότυπο.Τού νεκρού απο το ζωντανό.
" Πρόκειται για μιά κατάσταση πολλαπλών χωρίς πρότυπα".
Ο Μ.Φουκώ αναφέρεται σ΄αυτό σ΄ένα δοκίμιό του,το 1968,με θέμα τον Μαγκριτ και το ομοίωμα και κάπου γράφει "θα΄ρθει μιά μέρα κατά την οποία μέσω τής ομοιότητας που μεταβιβάζεται επ΄αόριστον σε όλο το μήκος μιάς ολόκληρης σειράς,η ίδια εικόνα,μαζί με το όνομα που φέρει,θα χάσει τη ταυτότητά της.Campbell,Campbell,Campbell,Campbell (αναφορά στις κονσέρβες σούπας τού Aντι Γουόρχολ)".
Ο Φουκό με τον Μαγκριτ,αντάλλαξαν πολλές επιστολές μεταξύ τους,όσο περισσότερο ο Φουκό γνώριζε το έργο τού Μαγκριτ κι όταν ο τελευταίος τυχαία έδωσε τίτλο σε έκθεσή του ίδιο με τίτλο δοκίμιου τού πρώτου.Αναπτύχθηκε μιά ολόκληρη θεωρία απο τον Φ. για τον συνδυασμό εικόνας και ονόματος παραπέμποντας στη σύμβαση που όλοι ξέρουμε απο το αλφαβητάριο (Α για την Αννα,β για το βόδι,γ για ..κλπ). Αυτό που αργότερα η μοντερνιστική παράδοση ονόμασε καλλιγραμμα και το έργο που το υιοθετεί καλλιγραμματικό. Ενα ακόμα τέτοιο παράδειγμα είναι μέρος τού έργου τού Γκιγιόμ Απολινέρ που γράφει ένα ποίημα για τη βροχή σε κάθετες γραμμές τυπογραφικών στοιχείων που μιμούνται τη βροχή..Το "αυτό δεν είναι πίπα" αναιρεί αυτό που το ενεργοποιεί. Η λεζάντα -το κανάλι τού λευκού κάτω απο έναν πίνακα- είναι η "αλήθεια" που η γλώσσα προσπαθεί να κωδικοποιήσει και στον συγκεκριμένο πίνακα τού Μαγκρίτ,το καλλίγραμμα απορροφάει το διάστημα κάτω απο τον πίνακα και ενσωματώνεται πάνω στο πράγμα που περιγράφει.
Σύμφωνα με τον Ντυσάν, αυτή η συναίρεση,υπάρχει για να αποδώσει σ΄ένα κοινό αντικείμενο-μια καπελιέρα, σε μιά λεκάνη ουρητήριου ,σε μιά ξύστρα αλόγων..-καλλιτεχνικό καθεστώς.Τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα απέναντι στον Μαγκρίτ,οδήγησαν κάποια στιγμή σε μιά έκθεση στο μουσείο μοντέρνας τέχνης, όπου κάτω απο διάφορα αντικείμενα υπήρχε η λεζάντα " αυτό δεν είναι έργο τέχνης"..

22 σχόλια:

lakis είπε...

Για μια ακόμη φορά ευχαριστίες. Από σένα μαθαίνω περισσότερα για τη ζωγραφική παρά από οπουδήποτε αλλού. Να'σαι καλά:)

Χριστίνα Ανέφελη είπε...

Να 'σαι καλά Ερμία μου! Αν και μου αρέσει ο Μαγκρίτ, ομολογώ πως πολλά απ' όσα γράφεις δεν τα γνώριζα. Πολύτιμη για ακόμη μια φορά.
Καλή σου μέρα!

ερμία είπε...

λάκη φουρουκλά,
εγώ σ΄ευχαριστώ για τη "συμμετοχή" σου στις εμμονές μου!
με την ευκαιρία να σού πω πως πριν λίγο καιρό είδα στον "αδαή" σου,ανάμεσα σε πολλές ωραίες,δυό φωτογραφίες με ξερά φύλλα και λουλούδια-φοβερό καδράρισμα στα χρώματα και στα στοιχεία της,θα μπορούσε να γίνει υπέροχος πίνακας.τις κράτησα στο αρχείο μου να τις βλέπω
:-)

ερμία είπε...

ανέφελη,
πολύ σ΄ευχαριστώ :-)
η αναφορά στον Μαγκριτ έγινε με αφορμή μια "συζήτηση" που με έσπρωξε να ψάξω τις σημειώσεις μου.
κι ενώ σε γενικές γραμμές τον..απέρριπτα (κοίτα κουβέντα που είπα!),ξαναβρήκα στοιχεία για να τον βγάλω (όχι με μεγάλη προθυμία πρέπει να πω)απο τη λίστα που τον είχα ..παρέα με τον Γουόρχολ,τον Ουέσελμαν
τον Χάμιλτον και κάποιους ακόμα..
:-))

Utopia είπε...

Μ΄αρέσει ο Magritte,γιατί ξαναφτιάχνει τον διαλυμένο κόσμο του στα πρότυπα της πιο πικρής του πλάνης!
Εντάξει...εντάξει...
Το κάδρο δεν περιλαμβάνεται στην τιμή)." ..
Όπως επίσης..."αυτό εδώ δεν είναι σχόλιο!"
Φιλιά...-****

ναυτίλος είπε...

Εξαιρετική ανάρτηση που με παρότρυνε να γνωρίσω καλύτερα τον κόσμο του Μαγκρίτ . Με αφορμή έναν πίνακά του έκανα και γω μια ανάρτηση .

Roadartist είπε...

Πολύ όμορφη ανάρτηση~!
Θα μου επιτρέψεις να την κρατήσω..σε ενα αρχειάκι..?? χρειάζεται!!
;)
Καλό απόγευμα!

ερμία είπε...

utopia,
κι εμένα μ΄αρεσουν κάποιοι πίνακές του-πολύ.κάποιοι άλλοι μού φαίνονται σαν γραφίστικες εφαρμογές.και μ΄αρέσει κι η φράση που τον χαρακτηρίζεις.
κατά τη γνώμη μου-και μπορεί να κάνω και λάθος,μού θυμίζει και τον Ερνστ αλλά και στα ονειρικά του τοπία,δοσμένα φωτογραφικά,τον Νταλί.
όποια ένσταση μπορώ να διατυπώσω αφορά μια αίσθηση "readymade" που έχω..
όσο για το "αυτό δεν είναι σχόλιο"
με αφάνισε!! :-)))
φιλιά dearest!

ερμία είπε...

ναυτίλε,
ναι,την είδα και τη χάρηκα,μέσα απο την έκφραση δύο ζωγράφων και ενός ποιητή-καταπληκτικό δέσιμο!

σ΄ευχαριστώ-πολύ!

ερμία είπε...

roadartist,
χαρά μου είναι να κρατάς ότι θέλεις :-))
o Μαγκριτ,απο τις λίγες περιπτώσεις-νομίζω- που αντιγράφει το ίδιο του το έργο,είμαι σίγουρη πως δεν θα έδινε δεκαράκι ούτε για τις ..ενστάσεις ούτε για τις κριτικές τών συγχρόνων του.
άλλωστε,τέχνη μπορεί να είναι το οτιδήποτε προέρχεται απο τη δημιουργική ορμή τού ανθρώπου..

σ΄ευχαριστώ πολύ!

Mr.Di είπε...

Επειδή κάθε φορά που διάβαζα αυτό το blog αισθανόμουν ανόητος, προσπαθούσα να καταλάβω τι με έσπρωχνε να το ανοίγω και να το ξανανοίγω. Η τελευταία σειρά του ακριβώς παραπάνω σχολίου μου έδωσε την απάντηση.
Σπεύδω αμέσως να δημιουργήσω ένα blog για να εκτονώσω τη δημιουργική ορμή που ξεχειλίζει από μέσα μου :-)
Καλημέρα

SUN W KNIGHT είπε...

Συνοψίζοντας την άλλη άποψη σε κάποια προηγούμενη ανάρτησή μου έγραψα πως... "H μοντέρνα τέχνη ως αποτύπωση της σαπίλας του 20ου αιώνα, παραβίασε όλους τους αισθητικούς κανόνες και αντί γιά πρωτοποριακή πρόκληση με νόημα, αποδείχτηκε ακατάληπτο όραμα γιά παρανοϊκούς."

Βασιλική Ν. είπε...

Ξέρεις τι μου κάνει πολύ εντύπωση; Οι συζητήσεις που γίνονταν ανάμεσα στους καλλιτέχνες, οι διαμάχες, η υπεράσπιση των έργων τους, η συνολικότερη σχέση που εξέφραζαν με τη ζωή. Ένας κόσμος που πάλλονταν, έννοιες που έπεφταν στο τραπέζι, ερωτηματικά μεγάλα και πάλη ολόκληρη.

Διστάζω να εκφράζω άποψη για τα έργα αυτά, διότι δεν τα έχω δει ζωντανά και δεν εμπιστεύομαι πια τις φωτογραφίες των έργων τέχνης, διότι βλέποντας άλλα από κοντά έχω ανασκευάσει σε μεγάλο βαθμό αντιλήψεις και αισθήματα που είχα πριν. Μπορεί να μη μου ταιριάζει το στιλιζαρισμένο έως γραφιστικό στυλ, αλλά μπορεί αν το δω από κοντά να αλλάξω γνώμη.

Πάντως το ευχαριστώ είναι μεγάλο, γιατί μου δίνεις αφορμή για σκέψεις με όσα γράφεις.
Άσε που εγώ το δικό μου γκαράζ το έκανα γραφείο για να σου γράφω τώρα...
φιλιά!

ερμία είπε...

mr.di,
dearest χαίρομαι για τη δημιουργική ορμή :-P
αφού μού το θυμίσατε,να επανορθώσω το "λάθος" μου και να συμπληρώσω την έκφραση που άφησα μισή..
έλεγε λοιπόν ο Μαντζόνι πως η τέχνη αναβλύζει απο τη δημιουργική ορμή τού ανθρώπου.αλλά -εν συντομία- ο άνθρωπος δεν είναι μόνο υλιστική ύπαρξη,έχει δηλαδή μια πνευματική και εμπνεόμενη πλευρά.κι άλλωστε το είχα κάνει και τίτλο πιό παλιά "δεν μπορείς να απογειωθείς απο το έδαφος μόνο τρέχοντας και πηδώντας.χρειάζεσαι φτερά"
ως εκ τούτου τι θα λέγατε για ..homework να μελετήσετε το νόημα τού μαρασμού στη τέχνη :-P

να σάς τρομάξω ήθελα,μπορεί να είναι και έτσι όπως τα λέτε :-)

ερμία είπε...

sun w knight,
έχω την ίδια γνώμη για μεγάλο κομμάτι τής έκφρασης και όχι μόνο σε ότι αφορά τη ζωγραφική.
σε τέτοιο κατακερματισμένο κόσμο,αφού η τέχνη παραμένει μια δραστηριότητα χωρίς προκαθορισμένη όρια κι όταν αυτό παίρνεται σαν αρνητικό,φτάνουμε σε αδιέξοδα,σε κοινοτοπίες,σε πρόκληση για τη πρόκληση που χαρακτηρίζει ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι τής σύγχρονης τέχνης.
χαίρομαι που σε "βλέπω",κι άρχισα ήδη να διαβάζω το ιστολόγιό σου-σ΄ευχαριστώ

ερμία είπε...

Βασιλική μου,
με γειά το καινούριο γραφείο ;-)
διαβάζοντας κατα καιρούς,όλες αυτές τις απόψεις,τις προσπάθειες για εφαρμογή στη τέχνη πολλών απο τις επιστημονικές θεωρίες,στο παρελθόν,όταν οι ζωγράφοι,οι ποιητές,οι αρχιτέκτωνες,οι μουσικοί "ζούσαν" και "ανέπνεαν" γεφυρώνοντας πεδία γνώσης,έμπνευσης,γεφυρώνοντας διαίσθηση,νόηση,χάος,τάξη,έχω νιώσει πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η απόσταση τού πριν και τού τώρα.και το τι έχει μεσολαβήσει κοινωνικά-πολιτικά-οικονομικά..
γενικά πιστεύω πως μάς θέλουν ευνουχισμένους γιατί η σκέψη γεννάει την αντίδραση σε κάθε τι καθισμένο ή άδικο.

(συμφωνώ κι εγώ για τη πιστότητα τών χρωμάτων στις φωτογραφίες τών πινάκων)
φιλιά!

aerostatik είπε...

o Μαγκριτ πάντα μου άρεσε γιατί δημιουργούσε το αίσθημα της έκπληξης με την πρώτη ματιά, ήταν συγκεκριμένος και είχε άποψη...

ερμία είπε...

αεροστατικέ,
χαίρομαι που σε βλέπω.
δεν διαφωνώ-προσθέτω όμως πως πέρα απο αυτά είχε έντονο το στοιχείο τής ..μαζικότητας τής "παραγωγής" και τής επανάληψης στα best sellers του..
κάποιοι τής δικής μου υποστάθμης γέρνουν τη ζυγαριά κατα κεί,κάποιοι άλλοι όχι,και καλά κάνουν :-P

akb8862 είπε...

Μου φαίνεται έφτασα αργά & καταϊδρωμένος,που λένε. Τα είπαν τόσο ωραία αρκετοί προλαλήσαντες.

Να αποθέσω μόνο μια ζεστή & φιλική "καλησπέρα" & μια ευχή για καλό Σ/Κ.
Να σαι καλά.

Roadartist είπε...

Ερμία έπαιξα σε ένα παιχνίδι που θα είχε ενδιαφέρον να δω τη δική σου συμμετοχή.. Οσον αφορά το πίνακα κυρίως :)))) Αυτό βέβαια εννοείται εφόσον θες, διαφορετικά its ok!! καλό σαββατόβραδο!

ερμία είπε...

akb8862.
Άλεξ,οι καλησπέρες δεν είναι ποτέ καθυστερημένες :-))

ερμία είπε...

roadartist,
και βέβαια θέλω-έχει όντως ενδιαφέρον (είδα τη δική σου ανάρτηση)
σ΄ευχαριστώ πολύ :-))