'
(P.Mondrian, New York city I.,1942)Οταν ο Μοντριάν γύρισε στη πατρίδα του που χρονικά συνέπεσε με τον α΄ παγκόσμιο πόλεμο, αναγκαστικά έμεινε μακριά απο το Παρίσι για κάπου πέντε χρόνια. Όταν το 1912 είχε μείνει εκεί,το έκανε για να γνωρίσει τον κυβισμό, όμως τα επόμενα χρόνια και όντας εκείνος στην Ολλανδία, δεν μπόρεσε να δει τη στροφή του κυβισμού στο κολάζ. Ο Μοντριάν, χρονικά, βρισκόταν πιό πίσω ,όταν ο Πικάσο αλλά και ο Μπρακ διαπίστωναν πως βρίσκονταν στο σημείο εκείνο της ζωγραφικής τους που μπορεί να περιγραφεί σαν εντελώς αφηρημένα πλέγματα και άρχισαν να αλλάζουν πορεία (απο το 1910 και μετά).
Ο Μοντριάν, συνειδητοποίσε οτι αυτό που ανησυχούσε ιδιαίτερα τον Πικάσο και τον Μπρακ - η επιπεδότητα και η αφαίρεση - 'ηταν αυτ'ο που αναζητούσε εκείνος, κι υιοθετώντας μια μετωπική οπτική γωνία, βρήκε τον τρόπο να μετατρέψει τα αγαπημένα του μοτίβα (αρχικά τα δέντρα -δες πίνακες στη προηγούμενη ανάρτηση ) σε μιά πιό ορθογώνια και αυστηρή μορφή μέσα στα πλαίσια του κυβισμού.
.
(P.Mondrian, broadway-boogie-woogie )Kι έτσι, αυτό που εκείνος ονόμαζε "ιδιαιτερότητα" της εικόνας ξεπερνιέται στην πράξη, και η ψευδαίσθηση για τις τρείς διαστάσεις του χώρου πάνω σε ένα τελάρο ζωγραφικής, αντικαθίσταται απο την "αλήθεια" ,μέσω της αντίθεσης κάθετου και οριζόντιου που αποτελεί την "αμετάβλητη" ουσία που χαρακτηρίζει όλα τα πράγματα.. Ο Μοντριάν πίστευε οτι αυτή η μέθοδος ήταν αλάνθαστη "καθετί μπορεί να μειωθεί σ΄έναν κοινό παρανομαστή - κ'αθε ορφή μπορεί να ψηφιοποιηθεί σ' ένα μοτίβο οριζόντιων και κάθετων μονάδων και να διαδοθεί έτσι στην επιφάνεια - και κάθε ιεραρχία ( άρα, κάθε κεντρικότητα ) μπορεί να καταργηθεί. Τώρα, λειτουργία του πίνακα γίνεται η αποκάλυψη της υποβόσκουσας μορφής του κόσμου μέσα απο δυαδικές αντιθέσεις. Η λειτουργία του πίνακα είναι αυτή - να δείξει με ποιό τρόπο αυτές οι αντιθέσεις μπορούν να εξουδετερωθούν αμοιβαία, σε μιά αιώνια ισορροπία."
.jpg)
(P.Mondrian, Σύνθεση σε γραμμή, αρ.10,-αποβάθρα και ωκεανός- 1915)
Ένας απο τους πιό σημαντικούς παράγοντες που άλλαξαν την έκφραση του Μοντριάν ήταν η γνωριμία του με τη φιλοσοφία του Χέγκελ. Αν και η θεωρία της διαλεκτικής του Χέγκελ βασίζεται σε αντιθέσεις, εν τούτοις δεν επιδιώκει να τις εξουδετερώσει. Είναι ένα σύστημα που υποκινείται απο τις εντάσεις και απο την αντίφαση. Η φράση που σε κάθε τόνο χρησιμοποιούσε ο Μοντριάν αυτή την εποχή είναι η " κάθε στοιχείο καθορίζεται απομτο αντίθετό του" . Και το ζήτημα που θέτει δεν είναι η μετατροπή του ορατού κόσμου σε γεωμετρικό μοτίβο αλλά η ενεργοποίηση πάνω στο τελάρο του των νόμων της διαλεκτικής που διέπουν ορατό και μη κόσμο.
Στα σχέδια "συν / πλην" που βλέπεις παραπάνω, ήταν μια σπουδή του Μοντριάν στο να διερευνήσει τη δομή που προκύπτει απο τη κάθετη διείσδυση της αποβάθρας - όπως φαίνεται απο ψηλά- στο οριζόντιο των αντανακλάσεών της στη θάλασσα. Σε μια προσπάθεια ταυτόχρονης δημιουργίας αλλά και διάλυσής της. Αν και τελειώνοντας αυτόν το πίνακα και κρίνοντάς τον αυστηρά, ο Μοντριάν, υποστηρίζει πως έδωσε λάθος έμφαση σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση -την κάθετη.
Παρότι δεν παραιτήθηκε ποτέ απο την αρχική του φιλοσοφική θέση,απο τη σειρά αυτών των πινάκων και μετά, εξερευνά την υλικότητα της ζωγραφικής κι αυτό το άλμα απο τον ακραίο ιδεαλισμό στον ακραίο υλισμό είναι απο τα βασικά χαρακτηριστικά σχεδόν όλων των πρωτοπόρων της αφαίρεσης.
(P.Mondrian, chequerboard, 1919)Γιά τον Μοντριάν, μιά ίσια γραμμή δεν είναι παρά μιά "τεταμένη καμπύλη" και το ίδιο ισχύει και για τις επιφάνειες - όσο πιό επίπεδες τόσο πιό τεταμένες- και σε λίγο το ίδιο θα ίσχυε και για το χρώμα. Το ότι πέρασαν κι άλλα χρόνια μέχρι το 1920 μέχρι να χρησιμοποιεί τα τρία καθαρά βασικά χρώματα -κόκκινο, κίτρινο και μπλε μαζί με μαύρο ,γκρι και λευκό- δεν σημαίνει πως δεν ήξερε απο την αρχή , οτι εκεί θα κατέληγε..
(P.Mondrian, composition with red, blue, and yellowish green, 1920)
