Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2008

..εκρήξεις κίνησης

(Jackson Pollock,Number 33,1950)
.
Οταν ο Βολς έγραφε πως "πρέπει να ξέρουμε πως όλα γίνονται στίχοι",ο Φωτριέ οδηγείται σταδιακά προς τη "ζωγραφική τής κίνησης" (action painting). Το θυμάσαι; Αυτό το ακαθόριστο και το ακανόνιστο,η δομή σαν κλειδί γνώσης τού κόσμου,είναι αυτό που καθρεφτίζεται στις μορφές που δημιουργούν ζωγράφοι σαν τον Βολς και τον Φωτριέ.
Το κίνημα αυτό άρχισε κυρίως με τον ερχομό Γάλλων καλλιτεχνών στην Αμερική το 1941.Ανάμεσά τους και ο Μπρετόν.Κι ο Μαξ Ερνστ.Αλλά δεν ήταν κυρίως αυτοί οι καταλύτες-ήταν ο αντάρτης φίλος τους,Αντρέ Μασόν.Το έργο τού Μασόν ήδη απο το 1920 διακρινόταν για τη γραμμική του ένταση,περισσότερο οργανική παρά γεωμετρική.Γύρω στο 1940 δημιουργεί μιά ολόκληρη μυθολογία τού υποσυνείδητου,κι αυτό το ύφος είναι που μεταφέρει στην Αμερική.
Ολόκληρος ο μουσαμάς ένας γραμμικός παροξυσμός,μιά ηλεκτρική εκκένωση παλλόμενων χρωμάτων!
Εκεί βρίσκονται οι ρίζες τού έργου του Πόλλοκ (Jackson Pollock) .Σ΄αυτή την επαναστατική φάση τού σουρεαλισμού που εκπροσωπεί κατά βάση ο Μασόν.
Ισως το action painting να οφείλει και στους φουτουριστές,κυρίως όμως στον Μασόν και στον Μιρό.
Ο Πόλλοκ,χρωστούσε "τη ριζικά καινούρια έκφραση ελευθερίας" που τον χαρακτήριζε στις αυτόματες και απροσχεδίαστες μεθόδους τών σουρεαλιστών (σε πολλούς πίνακές του χρησιμοποίησε σουρεαλιστικές επινοήσεις).
Διατήρησε αποσπάσματα από την "ανατομική εικονογραφία" τού Πικάσο και απο αλλοιωμένες μνήμες τής σουρεαλιστικής ζωικής μυθολογίας (bestiary),κι όλα αυτά σ΄ένα σύστημα απο επαναλαμβανόμενα αραβουργήματα που μοιάζουν σα να λειτουργούν αυτόματα..
(Jackson Pollock,Number 18,1950)
.
Ολα τα σχήματα τού Πόλλοκ έχουν παρόμοιο εκφραστικό τονισμό που εξαφανίζει τις διαφορετικές τους ταυτότητες-τα απογυμνώνει απο τον συμβολισμό τους και τελικά και τελικά λειτουργούν σαν καθαρά πλαστικά σημεία.
"Αν και επηρεασμένος απο τον σουρεαλισμό,δεν οδηγήθηκε σε μια τέχνη φανταστικής ή χιμαιρικής διάστασης αλλά σε μιά τέχνη άμεσων ζωγραφικών εντυπώσεων.Οι εκφραστές αυτού τού κινήματος αποδείχτηκαν ευαίσθητοι υλιστές ακόμα κι όταν οικειοποιούνταν τα παράξενα όνειρα τού σουρεαλισμού στη σταυροφορία τους κατά τού υλισμού και τών τάσεων για συμμόρφωση μιάς ρηχής λα΄ι΄κής κουλτούρας"
(Jackson Pollock,Mural.1950)
.
Το κλειδί τής πρωτοτυπίας τού Πόλλοκ βρίσκεται στη φράση "συγκεκριμένα εικονογραφικά αισθήματα"(που η ύπαρξή τους είναι απαραίτητη σε κάθε έργο τέχνης).
Ο στόχος τού Πόλλοκ εντούτοις ήταν να προσπαθήσει να απομονώσει αυτά τα συγκεκριμένα αισθήματα,δηλαδή να τα απελευθερώσει απο τις εικόνες τής μνήμης που παρεμβάλλονται αναπόφευκτα σε κάθε μορφή έκφρασης και ιδιαίτερα σε κάθε απόπειρα προβολής εικόνων απο το υποσυνείδητο ..
Το 1944, ο Πόλλοκ είχε πεί πως εντυπωσιάστηκε απο κάποιους ευρωπαίους ζωγράφους (Πικάσο,Μιρό) γιατί συνέλαβαν το υποσυνείδητο σαν τη πηγη τής τέχνης.Για τους σουρεαλιστές το υποσυνείδητο ήταν μιά πηγή συμβολικών μεταφορών,ζωγραφικών εικόνων- δηλαδή -που μπορούν να αναγνωριστούν,και που διαφέρουν απο τις συνηθισμένες εικόνες που προέρχονται απο την αντίληψη και μέσα απο την άναρχη συσχέτισή τους.
" Η σχέση μιάς ομπρέλλας και μιάς ραπτομηχανής μπορεί να έχει μιά σημασία που μπορεί να εξηγηθεί,να ερμηνευτεί,να αναλυθεί.Αυτή η εξήγηση δεν είναι δουλειά τού ζωγράφου-η μόνη του υποχρέωση ήταν η προβολή τών εικόνων αυτών.Τέτοιες εικόνες όμως,σύμφωνα με την ψυχαναλυτική ορολογία,προέρχονται απο ένα σχετικά επιφανειακό στρώμα τού υποσυνείδητου απ΄αυτό που ο Φρόυντ ονόμασε προ-συνειδητό.
Υπάρχει και ένα άλλο είδος εικόνας που δεν είναι συνειρμική ζωγραφική εικόνα αλλά εικόνα τών αισθημάτων,εικόνα με ακαθόριστο σχήμα και ασαφή χρώματα που προέρχεται ίσως απο ένα βαθύτερο στρώμα τού υποσυνείδητου χωρίς άμεση αντιληπτική σχέση με τον εξωτερικό κόσμο."

(Jackson Pollock,Guardians of the secret)

Πριν βιαστούμε να ταυτίσουμε αυτές τις εικόνες με τα έργα τού Πόλλοκ,πάμε στη πρακτική του.Μιά μέθοδος "θρύλλος".ο μουσαμάς στρωμένος στο πάτωμα,τα ραβδιά,τα μυστριά,τα μαχαίρια που χρησιμοποιεί,τα υγρά που αφήνει να πέφτουν,η άμμος και κάποιες φορές τα σπασμένα γυαλιά.Κάποιοι τα θεώρησαν μέσα που οδηγούν σε αυτοματισμούς. Στόχος τού Πόλλοκ-όπως έλεγε-ήταν να μπεί μέσα στον πίνακά του,να γίνει τμήμα του,περπατώντας γύρω του και δουλεύοντάς τον από όλες τις πλευρές σαν τούς ινδιάνους τής δύσης που ζωγραφίζουν με άμμο. "Οταν βρίσκομαι μέσα στον πίνακά μου δεν έχω συνείδηση τού τι κάνω.Μόνο μετά απο μιά περίοδο εξοικείωσης βλέπω τι έχω φτιάξει.Δεν φοβάμαι να κάνω αλλαγές,να καταστρέψω την εικόνα.γιατί ο πίνακας έχει τη δική του ζωή.

Προσπαθώ να την κάνω να ξεπροβάλλει.Μόνο όταν χάνω την επαφή με τον πίνακα το αποτέλεσμα είναι αποτυχημένο.Διαφορετικά,υπάρχει καθαρή αρμονία,είναι εύκολο πάρε-δώσε και ο πίνακας βγαίνει καλός."

"Ο πίνακας βγαίνει καλος" αλλά με βάση ποιά κριτήρια;Ισως να μην έθεσε ποτέ στον εαυτό του τέτοιο ερώτημα-δεν παύει όμως να έχει σημασία για τη γενικότερη ιστορία τής τέχνης.Ο Πόλλοκ μιλάει για "καθαρή αρμονία",γιά ένα "εύκολο πάρε-δώσε",θυμίζοντας την "ισορροπημένη τέχνη" τού Ματίς,"το διανοητικό καταπραύ΄ντικό" του,την "καλή αναπαυτική πολυθρόνα"του,δηλαδή ένα κριτήριο ευχαρίστησης ή ομορφιάς.Πουθενά συμβολισμός όμως.Αντίθετα,μιά επιθυμία να καταστραφεί η εικόνα και οι συμβολικοί συνειρμοί της..

  1. Sam Hunter,about painting
  2. T.Hoffman ,american painters
  3. H.Reed,history of modern painting


30 σχόλια:

ερμία είπε...

να πω συγγνώμη για το σεντόνι;..δεν λέω-το καταευχαριστήθηκα!

Ανώνυμος είπε...

να ΄μαι κι εγώ με την δικτυακή μου καρέτα καρέτα! Χρόνια πολλά και καλή χρονιά!

Ευχές για όμορφα χρώματα και παραστάσεις!

Roadartist είπε...

Μου αρέσει πολύ ο Pollock!! Μπράβο τέλειο ποστ!! ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ με τόσο όμορφα ποστς! Τα φιλιά μου :)

NOA είπε...

Κάποιες φορές η γεμάτη χρώματα οθόνη διεισδύει όμορφα στο ασπρόμαυρο της μοναξιάς μας. είναι ωραία η στάση εδώ σε μια μελαγχολία γεμάτη χρώματα...

alektor είπε...

Καλή Ερμία,
απ΄ότι φαίνεται
ο αη Βασίλης σου έφερε ενεργειακό απόθεμα

γράφε μας, μάθε μας

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αυτές οι παρουσιάσεις σου είναι το κάτι άλλο. Αληθινές πραγματείες.

σ.σ. Έχω δημοσιεύσει ένα ερωτηματολόγιο κοινωνιολογικής έρευνας για την παιδοφιλία. Αν θες έλα να ρίξεις μια ματιά.

Ανώνυμος είπε...

Εμείς να δεις Ερμία! Είχα δει την ομώνυμη ταινία, ωστόσο, όπως και οι περισσότερες αμερικάνικες ήταν λιγάκι αφηγηματική και ελάχιστα διεισδυτική. Όπως πάντα ενημερωτικότατο το αφιέρωμα :)

σα είπε...

Πολύ ιδιαίτερο ποστ αυτό το πρώτο της νέας χρονιάς... μας εισάγει σε δύσκολα αλλά πολύ ενδιαφέροντα μονοπάτια. Νάχεις τη δύναμη να συνεχίζεις πάντα έτσι σου εύχομαι...

ερμία είπε...

ηλιογράφε,
καλώς τον-καλή χρονιά!να βοηθήσω για μιά e-μολότοφ;
:-)

ερμία είπε...

roadartist,
ευχές πολλές και απο εμένα
ο Πόλοκ πειραματίστηκε πολύ μέχρι να μορφοποιήσει τον εαυτό του στον μουσαμά.Απο το να δώσει έκφραση σ ένα συναίσθημα έως τού να πραγματώσει τη δημιουργία μιάς καθαρής αρμονίας.μιά αδιάκοπη διχοτόμηση,δηλαδή,πού ήταν και ο πυρήνας τής αναζήτησης αυτού που λέμε σήμερα "μοντέρνα ζωγραφική"..
(αν και ενότητα στόχων δεν μπορεί να δεί κανείς συνολικά στο έργο του,είκοσι χρόνια αναζήτησης,να..έφτασαν ως εμάς
:-) )

ερμία είπε...

noa,
επειδή όλα υποδηλώνουν τις δυσκολίες τού .."απόλυτου" γαλάζιου εκεί στον ουρανό,είπα να πετάω πότε-πότε κανένα συννεφάκι..

(χάρηκα και που δεν άφησες βουβές τις "αταξίες" )

ερμία είπε...

αλέκτορα,
η δίψα ψάχνει να χτυπήσει αρτεσιανά-έτσι δεν είναι; (για τη δική μου μιλάω)
κι επειδή (καθημερινές) ξερολιθιές απο την εποχή τών πελασγών,καταφυγή η σκέψη τών ανθρώπων (όλων σας)
:-)

ερμία είπε...

δείμε,
να είναι καλά η βιβλιογραφία που έχω βρεί..Αν την είχα απο "τότε" θα είχα αντιμετωπίσει την ιστορία τής τέχνης διαφορετικά.Πρώτη φορά την αγαπώ έτσι,χωρίς ξερές χρονολογίες και μεγαλόστομα λόγια.
απλά συνθέτω τα κομμάτια που αγγίζουν πρώτα εμένα.τι να σού λέω τώρα για εγωκεντρισμούς-γελάω!

(το ερωτηματολόγιο το είχα δεί ήδη-θα ξαναπάω)

ερμία είπε...

Δώρα,
την είχα δεί κι εγώ τη ταινία και με την ίδια εντύπωση έμεινα..
το μόνο που έχω συγκρατήσει στο μυαλό μου ήταν εκείνη η αποθήκη στην εξοχή-το ερείπιο που μορφοποιήθηκε και έγινε ο χώρος που πέταγε τα χρώματά του μαζί με τον πυρετό του.΄
ήταν η περίοδος που ο (κάθε) πίνακας αντιμετωπιζόταν σαν μιά εσωτερική δημιουργία,σαν ένα έργο που έπρεπε να σταθεί απο θαύμα,όπως μια κατασκευή απο τραπουλόχαρτα ("στηριγμένη στην εσωτερική δύναμη τού ύφους του" σύμφωνα με τα γραφόμενα τού Φλωμπέρ)
και κάθε συγκίνηση-όσο εξωφρενική και να είναι-πάντα δεν μεταφράζεται σε πειστικό συναίσθημα;

ερμία είπε...

σα!
"ξέροντας" τέτοιους ζωγράφους,ίσως γίνεται πιό εύκολο να διακρίνουμε πιό πολύ τις ομοιότητες παρά τις διαφορές τών σημερινών ζωγράφων..
(η ευχή σου μού χρειάζεται! :-)

Socrates Xenos είπε...

καμιά φορά νιώθω (δε βρίσκω άλλο αναπόδεικτο ρήμα)
μας προσπερνάνε θαύματα
γιατί όλοι έχουμε στιγμές αθανασίας
αρκεί στην ανύποπτη εκείνην αρχή του δευτερολέπτου
να εγγραφούμε εν πλήρει σιωπή στο πανδαιμόνιο

zero είπε...

Αλλο ενα καταπληκτικο ποστ απο σενα.
Μπραβο σου.

Ανώνυμος είπε...

Hello. This post is likeable, and your blog is very interesting, congratulations :-). I will add in my blogroll =). If possible gives a last there on my site, it is about the CresceNet, I hope you enjoy. The address is http://www.provedorcrescenet.com . A hug.

Αλεξία Ηλιάδου (synas) είπε...

Το τέλος μου θύμισε εκείνην την ερώτηση που είχαν κάνει στον Αγγελόπουλο, τι συμβολίζει μια μπλε πόρτα στο βάθος, και είχε απαντήσει, εκεί ήταν και μου άρεσε. Νομίζω οι δημιουργοί κάνουν αυτό που τους αρέσει. Απλά. Όλα γίνονται σχεδόν αυτόματα την ώρα εκείνη. Οι άλλοι μετά τα αναλύουν.
Άσε που νομίζω, πως και γενικότερα το κριτήριο για την τέχνη είναι να σου αρέσει. Βέβαια το τι αρέσει στον καθένα έχει να κάνει με την καλλιέργειά του, αλλά τελικώς το θέμα είναι αν σου λέει κάτι, αν σε εκφράζει, αν σε αγγίζει, αν σου αρέσει δηλαδή.

Mr.Di είπε...

Θα το πω, αν και συγχίζομαι με αυτή την καταιγίδα των καλών λόγων που βλέπω σχεδόν παντου στα σχόλια. Αυτό το μπλογκ είναι από τα λίγα που με κάνουν να σκέφτομαι ότι κάτι αξίζει όλο αυτό το νταβαντούρι που γίνεται.
Να είσαι καλά
Καλή χρονιά

nightwhisper είπε...

και συ προσπαθείς να κάνεις τη ζωή να ξεπροβάλλει μέσα από έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο αποκωδικοποίησης και μύησης μας στην τέχνη.

Καλή μας χρονιά!

ερμία είπε...

Σωκράτη,
αυτά τα θαύματα που λες,τα νιώθω σαν ρόδες απο νερό σε ανάφλεξη και σαν "κρυφό χυτήριο" που μορφοποιεί εικόνες-αποθέματα, και πύργους ανάσχεσης για ν' αντέχουν σε επιθέσεις.

ερμία είπε...

χαίρε zero,πολύ σ' ευχαριστώ.
τα ανεικονικά έργα,ίσως είναι πιό δύσκολο να προκαλέσουν,να ξυπνήσουν συναισθήματα-ανακαλύπτεις όμως πόσο αισθησιακά έχει χειριστεί το χρώμα,πόσο συμπυκνώνουν τον χώρο,μεταπλάθοντας έναν ολόκληρο κόσμο σαν με χέρι ενός παιδιού.

ερμία είπε...

synas,όπως το λες έτσι το βλέπω κι εγώ.το κομμάτι που στάθηκες,ολόκληρο,έχει ως εξής:(το παράδοξο)"προέρχεται απο την ομορφιά τής συνάντησης μιάς ομπρέλας και μιάς ραπτομηχανής πάνω στο χειρουργικό τραπέζι"-Lautreamont

ερμία είπε...

mr.di,
δεν μπορώ να πω πως δεν μ΄αρεσουν οι καλές κουβέντες,αλλά πρέπει να πω και πως δυσκολεύομαι πολύ να τις απαντήσω :-)

(ελπίζω να βρήκες το τρένο-φάντασμα!!)

ερμία είπε...

nightwhisper,
καλώς τον-σ΄ευχαριστώ πολύ

(θερμή ευχή για περαστικά)

zero είπε...

Ναι, σαν με το χερι ενος παιδιου.
Εχεις δικιο.

akb8862 είπε...

Μου άρεσε ιδιαίτερα η παρουσίαση. Εσύ δεν αναλύεις απλώς.Ανατέμνεις! Έμαθα πολλά πράγματα που δεν ήξερα.
Να σαι καλά & καλή χρονιά και από δω.

Mr.Di είπε...

Βρήκα το τραίνο φάντασμα. Ελπίζω και σ΄ένα ποστ για το Ντε Κίρικο, εκτός κι αν έγινε ήδη :-)

ερμία είπε...

zero,
όλοι μας έχουμε βουλιάξει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στους ..αυτοματισμούς.ίσως η "καταστροφή τής εικόνας",πότε πότε να είναι μιά κάποια λύση..


akb8862,
ειλικρινά δεν αναλύω ούτε φυσικά ανατέμνω. :-)
απλά συνθέτω πηγές βιβλιογραφικές και τις πασπαλίζω με όση παρατηρητικότητα διαθέτω.
(πολύ σ΄ευχαριστώ)


mr.di,
χαίρομαι που το βρήκες-το καημένο περίμενε ήσυχα ήσυχα στο google :-)
όχι,δεν έχω γράψει τίποτα για τον De Chirico-αυτόν και τον Εγγονόπουλο διστάζω να τούς "ακουμπήσω"..