Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2008

όταν ο Ανρί συναντά τον Ογκύστ..

Είμαστε στα 1900. Κι ο Ανρί Ματίς επισκέπτεται τον Ογκύστ Ροντέν στο ατελιέ του..
Ο Ματίς είναι πλέον εξήντα χρονών και δεσπόζουσα μορφή στη τέχνη, κι ο Ροντέν έχει αποκτήσει τη φήμη ότι είναι ο μαναδικός γλύπτης που κατάφερε να ζωντανέψει ένα ετοιμοθάνατο μέσο ύστερα απο έναν ολόκληρον αιώνα ακαδημαϊκών μνημείων και προβλέψιμων αγαλμάτων..
.
(Matisse,"Reclining Nude" (Aurora), 1907 )
.
Η 'δημόσια' απο την "ιδιωτική" γλυπτική τού Ροντέν, έχουν διαφορές.Ενώ η δημόσια εικόνα του είχε βασιστεί κυρίως στα μαρμάρινα έργα του-που μάλλον συνέχιζαν παρά ανέτρεπαν την ακαδημαϊκή παράδοση στη γλυπτική, το πιό κενοτόμο μέρος τών έργων του παρέμενε κρυφό στο ατελιέ του.
Το έργο του "Μνημείο του Μπαλζάκ" όπου το σώμα είναι σαν χοντρός στύλος καλυμμένος με παλτό (πράγμα που κρύβει όποιο εκφραστικό χαρακτήρα) ήταν ίσως το πρώτο δημόσιο γλυπτό του που προκαλώντας τεράστιο σκάνδαλο στα αποκαλυπτήρια, ήταν η έναρξη τής γένεσης τής μοντέρνας γλυπτικής..
Για τον Ματίς,ο Ροντέν, εκείνη την εποχή ήταν η προσωποποίηση ενός ρομαντικού ιδεώδους τού ασυμβίβαστου καλλιτέχνη που αρνιόταν να ενδώσει στην αστική κοινωνία.
Λένε πως ο Ματίς πήγε να τον επισκεφθεί στο ατελιέ του έχοντας μαζί του μιά σειρα απο προσχέδια γλυπτών ώστε να πάρει τη γνώμη του.Δεν άρεσαν όμως ιδιαίτερα σ΄τον Ροντέν..
Τον συμβούλεψε να προσθέσει λεπτομέρειες αλλά η συμβουλή έπεσε σε κλειστά ώτα αφού την ίδια συμβουλή είχε πάρει και απο τη σχολή καλών τεχνών και την είχε απορρίψει εξ αρχής (και περίμενε πως και ο Ροντέν θα περιφρονούσε).
Πάντως,η επίσκεψη τού Ματίς πρέπει να υπαγορεύτηκε κυρίως απο περιέργεια ως προς την πρακτική του Ροντέν στη γλυπτική του.Δεν είναι σίγουρο αν είχε ήδη αρχίσει να εργάζεται στον "δουλοπάροικο" .αλλά ανεξάρτητα απο το γεγονός,ο "δουλοπάροικος" είναι η πρώτη εμπλοκή του Ματίς με το έργο τού Ροντέν καθώς και η οριστική απομάκρυνσή του ,καθώς αποτελεί απάντηση στο χωρίς χέρια έργο τού Ροντέν "ο βαδιστής".
Ο βαδιστής του Ροντέν δεν περπατάει κανονικά -και τα δύο πόδια του πατούν σταθερά στο έδαφος θυμίζοντας "πυγμάχο την ώρα που δίνει γροθιά",η κίνηση είναι σταματημένη,αλλά "η μορφή είναι έτοιμη να εκτιναχθεί".Ο δουλοπάροικος τού Ματίς είναι απελπιστικά στατικός,"αυτοσυγκρατούμενος".
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν οφείλει τίποτα στη τεχνική τού Ροντέν."Η εντύπωση τού εύπλαστου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον επιφανειακό κυματισμό τού έργου- σημαντικό στυλιστικό χαρακτηριστικό τής "ιδιωτικής" γλυπτικής τού Ροντέν."
.
(Matisse. "Large Nude", 1922-29)
.
Ο "δουλοπάροικος" είναι το ένα απο τα δύο έργα όπου ο Ματίς έμαθε τη τέχνη τής γλυπτικής (και λέγεται πως χρειάστηκε ίσως και πεντακόσιες επισκέψεις τού μοντέλου του!)-είναι ένα "παράδοξο" έργο.Μιμούμενος τα "σημάδια" τού Ροντέν γίνεται τελικά βασιλικότερος τού βασιλιά..
Ο κυματισμός τής επιφάνειας καταστρέφει σχεδόν τη μορφή.Αργότερα όταν κατανοεί την υλικότητα τού Ροντέν,παύει να κάνει μιά τέτοια κατάχρηση.¨ολα τα μελλοντικά του έργα σε χαλκό παύουν να φέρουν τα σημάδια τού χειρισμού τού πηλού απο τα χέρια του χωρίς να κινδυνεύει η φυσικότητα τού αποτελέσματος.
Λέει ο Ματίς μετά την επίσκεψή του στον Ροντέν: "Δεν μπορούσα να καταλάβω πώως ο Ποντέν δούλευε πάνω στον "Άγιο Ιωάννη",κόβοντας το χέρι και στερεώνοντάς το πάνω σε ένα πασσαλάκι-επεξεργαζόταν τις λεπτομέρειες κρατώντας το στο αριστερό του χέρι,όπωως φαίνεται,εν πάσει περιπτώσει έχοντάς το αποκομμένο απο το σύνολο,και στη συνέχεια το επανατοποθετούσε στο μπράτσο και κατόπιν προσπαθούσε να βρεί την κατεύθυνσή του σύμφωνα με τη γενική κίνησή του."
" Εγώ μπορούσα να φανταστώ μόνο τη γενική αρχιτεκτονική αντικαθιστώντας τις επεξηγηματικές λεπτομέρειες με μιά ζωντανή και υποδηλωτική σύνθεση."
Ο Ματίς ήξερε ήδη πως δεν ήταν ρεαλιστής και άρα δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει με τη τεχνικότητα των μεθόδων τού Ροντέν και την γοητεία που ασκούσε πάνω του η αποσπασματική μορφή..Κάπου εκεί αποχαιρέτησε την αληθοφάνεια στις μορφές των γλυπτών του.
.

(Matisse, "Henriette", 1929)
.
Ο Ματίς αγνοούσε μιά απο τις πιό μοντέρνες πτυχές τής τ΄ςχνης τού Ροντέν,σε αντίθεση με τον Μπρανκούζι (μαθητή του Ροντέν) που τη μιμ ήθηκε και τη τελειοποίησε.
"Θα μπορούσαμε να πούμε πως η πτυχή τής αποκοπής και τής επικόλλησης στη γλυπτική τού Ροντέν,μέσω τής οποίας το εκμαγείο τής ίδιας μορφής ή τμήματός της ξαναχρησιμοποιείται σε διαφορετικές ομάδες και διαφορετικούς προσανατολισμούς στο χώρο,αποτελεί τη πρώτη ένδειξη αυτού που θα γινόταν,με τις κυβιστικές κατασκευές τού Πικάσο, ένας απο τούς κυριότερους τρόπους έκφρασης της τέχνης τού 20ου αιώνα."
Ο Ματίς αντιστάθηκε στη τεχνική κατακερμάτιση τού Ροντέν και υπο μιά έννοια η γλυπτική του τάσσεται υπερ τής αντίθετης προσέγγισης.
΄Αλλοι γλύπτεςμη άποψη τού να παίρνεται η μορφή σαν αδιαίρετο σύνολο εξελίχθηκε σε ακαδημαϊκή μόδα,ιδιαίτερα αφού δεν παρέβαινε το παραδοσιακόμεντέλο για το γυναικείο γυμνό.Γλύπτες όπως ο Μαγιόλ και ο Λέπμπρουκ που ακολουθούσαν μια πιό ελληνορωμαϊκή προσέγγιση,προτιμούσαν αντίθετα με τον Ροντέν αλλά και τον Ματίς,τις εξαιρετικά λείες επιφάνειες όπου ο ορείχαλκος προσπαθεί να μιμηθεί το μάρμαρο.
.
(Rodin, "danaide")
.
Υπάρχουν γλυπτά που τα περιεργάζεσαι κινούμενος γύρο τους και κατανοείς πλήρως τη σημασία αλλά και τη μορφή τού έργου.Αν τα κοιτάξεις υπο μιά γωνία δεν έχουν να σού φανερώσουν τίποτα περισσοτερο απο όσα ήδη είδες και απο μιά μετωπική οπτική.
΄Ισως σ΄αυτό το σημείο να βρίσκεται και η διαφορά σε σχέση με τούς δυό αυτούς γλύπτες. Ο Ματίς αδιαφορεί στην ουσία για την ανατομία ή για τις εκφραστικές χειρονομίες όπως ακριβώς τού "δίδαξε" ο "ιδιωτικός" Ροντέν. Γι αυτό και οι φωτογραφίες τών γλυπτών τους δεν είναι "αντιπροσωπευτικές" υπο συγκεκριμένη οπτική γωνία.
΄Εχοντας επίγνωση αυτής της δυσκολίας ο Ματίς,προσφέρθηκε να βοηθήσει τούς φωτογράφους που είχαν αναλάβει τη φωτογράφιση τών γλυπτών του."Σπάνια διάλεξε μιά μετωπική οπτική γωνία,ή όταν το έπραξε,ο άξονας τής ίδιας τής μορφής δεν ήταν τοποθετημένος μετωπικά. Φαίνεται πως αυτό που είχε τη μεγαλύτερη σημασία για εκείνον,ήταν να βρεί την πιό εκκεντρική, τη λιγότερο αναμενόμενη οπτική γωνία και συνήθως είναι αυτή που παρέχει τις λιγότερες πληροφορίες για τις συστροφές τού γλυπτού)"
.
(Auguste Rodin, Torse d' Adele, 1882)

Συχνά ζητούσε να ληφθούν περισσότερες φωτογραφίες τού ίδιου έργου του και φαινόταν να απολαμβάνει τις έντονες διαφορές μεταξύ τους.
Μοιάζει σαν να έπαιζε ένα παιχνίδι με τη γνώση,περιπαίζοντας την επιθυτμία μας για πλήρη γνώση και δηλώνοντας την αναγκαστική ατέλειά της- κατ΄εξοχήν προϋπόθεση για κάθε είδος νεωτερισμού".
.
(Rodin," the kiss")
.
Υ.Γ. Ρίξτε αν θέλετε μια ματιά στα πολλά έργα τού Ροντέν με μιά απλή κινησούλα.ας πούμε google,εικόνες,Rodin sculpture.To ίδιο και για τον Μatisse. Aνάμεσα στα έργα τού Ροντέν θα βρείτε το "οι πύλες τής κόλασης" απο τα "δημόσια" έργα του.Για το συγκεκριμένο-και ενώ θεωρείται αριστούργημα τεχνικής,θα δείτε το "στρίμωγμα" τών μορφών ανάμεσα στο μπροστινό και το πίσω μέρος τής αρχικής πέτρινης μάζας,σε πλήρη αντίθεση με τα υπόλοιπα "ιδιωτικά" του έργα. Ψάξτε αν θελήσετε και τη "σερπαντίνα" τού Ματίς,που ο τίτλος της παραπέμπει σε ένα "S" που διαγράφει η μορφή στον χώρο και αποτελεί έναν υπαινιγμό για τη "figura serpentinata" aρχή που θέσπισε ο Μιχαήλ Άγγελος αλλά την έφερε στα άκρα της ο μανιερισμός.

24 σχόλια:

akb8862 είπε...

Διαβάζω, διαβάζω & σε ξαναδιαβάζω & μαθαίνω. Πολύτιμα όλα αυτά & να πω πως τα περισσότερα δεν τα ήξερα & σε ευχαριστώ πολύ για τη γνώση που μεταδίδεις.

Να ρωτήσω κάτι. Πιθανόν το "μνημείο του Μπαλζακ" να μην είναι άσχετο & με το γεγονός ότι & ο Μπαλζάκ είχε πάρα πολλές σωματικές δυσμορφίες;

Πιθανώς. Δεν ξέρω. Ίσως ξέρεις σαν ειδική. Αλλά αν σου διαφεύγει, δεν θέλω να σε κουράζω & να ψάχνεις τώρα. Ας πούμε ότι εγώ το συνδυάζω & με αυτό & με όσα λες,γιατί δένουν απόλυτα όλα μαζί.

Να σαι καλά. Καλό μήνα.

Ανώνυμος είπε...

Καλό μήνα ερμία!
αν και δεν έχω ασχοληθεί καθόλου ο Ροντέν μου αρέσει περισσότερο

ερμία είπε...

akb8862,
Αλεξ καλησπέρα σου :-)
αυτό που ρωτάς για το άγαλμα του Μπαλζακ έτυχε να το διαβάσω όταν προετοίμαζα την ανάρτηση.
να πώς έχει: όταν το προετοίμαζε,είχε κάνει αρκετά ταξίδια στη πόλη καταγωγής τού Μπαλζάκ ωστε να βρεί κάποιον που του έμοιαζε-προετοίμασε δε και πάρα πολλά προπλάσματα μέχρι να φτάσει στο τελικό.Στη τελική μορφή του,"φόρεσε" στο άγαλμα ένα μοναστικό φαρδύ ρούχο που άρεσε στον Μπαλζάκ να φοράει όταν έγραφε-κάτι σαν μακρυά ρόμπα..
ίσως να είναι αυτή η εξήγηση αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει και τη δική σου "εκδοχή".
πολύ σ΄ευχαριστώ!

ερμία είπε...

ηλιογράφε,
καλό μήνα σ΄όλους μας :-)
..κατά βάθος κι εγώ τον Ροντέν προτιμώ αλλά δεν μού το λέω :-P

akb8862 είπε...

Και εγώ σε ευχαριστώ πάρα πολύ.Να σαι καλά!

lakis είπε...

Καλώς μας βρήκες και πάλι. Και σ' ευχαριστούμε για όλα όσα μας χαρίζεις. Η γνώση είναι κάτι που δεν τελειώνει ποτέ. Καλό σου βράδυ

ναυτίλος είπε...

"figura serpentinata" ... το κρατώ σαν κάτι πολύτιμο... Να λοιπόν ένα καλό πρωινό μάθημα .Ματίς ως γλύπτης και Ροντέν . Κι εγώ ως κάπταιν Νέμο , κυβερνήτης του Ναυτίλου , έτοιμος για μια κατάδυση στον κόσμο τους .
Όσο για τον άκαμπτο Μπαλζάκ με το παλτό , κάθε φορά που διάβαζα κάτι δικό του αυτή η φιγούρα μου ερχόταν στο μυαλό μου ...

Roadartist είπε...

Καλησπέρα!!
Εκπληκτικά έργα..
Μπορώ με τις ώρες να τα κοιτώ, να τα θαυμάζω..και πάντα κάτι μου δίνουν..
Μου θύμισες και την έκθεση που είχε κάνει πρόπερσι (αν θυμάμαι καλά) η Εθνική πινακοθήκη..

Χριστίνα Ανέφελη είπε...

Όταν ο Ανρί συναντά τον Ογκύστ... η Ερμία φτιάχνει ένα καταπληκτικό ποστ και η Ανέφελη κάνει 3-4 μέρες να το διαβάσει ολόκληρο :-)

Να 'σαι καλά Ερμία μου, που μας μορφώνεις. Σ' ευχαριστώ πραγματικά για όλο τον κόπο σου, καλό βράδυ!

Mr.Di είπε...

Για τούτο το φιλί θα 'θελα να μουν γλύπτης!

onlysand είπε...

Ω, η ομορφιά, πώς ζωντανεύει τον θνητό και τον απογειώνει στο ύψος τού Ανθρώπου!...

Ερμία, μπορεί να αργώ, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που κάθομαι στην ακρογιαλιά σου και θαυμάζω με τις ώρες τα υπέροχα πλοιάρια που αρμενίζουν αέρινα με την αισθητική και τη γνώση σου!...

Να είσαι πάντα ΚΑΛΑ, Χρωματιστή! x

ναυτίλος είπε...

Να λοιπόν που χάρη σε σένα έκανα μια ανάρτηση για τον Ροντέν , που όπως θα δεις είναι αφιερωμένη σε σένα .

ερμία είπε...

Λάκη,
εγώ σ΄ευχαριστώ που διαβάζεις τις αναφορές μου σε έργα που μέσα στο χρόνο με άγγιξαν ή με αγγίζουν είτε θετικά είτε αρνητικά.
βλέπω τις φωτογραφίες σου οπότε ίσως καταλαβαίνω και τις δικές σου αισθητικές γωνίες :-)

ερμία είπε...

ναυτίλε,
κι εγω τις "χαζεύω" αυτές τις φρασεις.
"figura serpentinata"..Kάποιες φορές έστω μιά φράση ή και λέξη ακόμα μπορεί να μάς φτάσει σε καινούριο κόσμο -το παθαίνω συχνά.
συχνά σκέφτομαι πως αν ανάψει φως στη σκέψη έστω και μόνο μιά φράση απο ένα βιβλίο,αξίζει που διαβάστηκε..
Υπήρξε μιά ζωγράφος και γλύπτρια(σύγχρονη),η Βανιώ που δεν γνώριζα το έργο της-ούτε καν ένα της έργο για να είμαι ειλικρινής-κι έτυχε να διαβάσω την εξής φράση της "δεν είμαι σαφής,ούτε θα τόθελα" που αφορούσε τα γλυπτά της και το πόσο προσεγγίσιμα είναι απο το ευρύ κοινό.
απο "ασήμαντες" αφετηρίες ίσως να κάνουμε ταξίδια..

Πόσα ευχαριστώ να πω για την αφιέρωση σου στη σελίδα σου;!
χάρηκα τόσο πολύ και για το πού σε οδήγησε το ψάξιμό σου και η ζωντανή σου διάθεση για όλες τις εκφράσεις τής τέχνης,που ξέχασα και κούραση και όσα συνεπάγονται με την επιστροφή απο ταξίδι.
με ζωντανεύουν αυτές οι αφορμές που παίρνουμε ο ένας απο τον άλλον,ντυμένες με την εκφραστική υποκειμενικότητα τής κλίσης τού καθενός μας!

ερμία είπε...

roadartist,
χαίρομαι που τα ξεχωρίζεις-άργησα πολύ να απαντήσω και στη καλησπέρα σου αλλά εκεί που έλεγα πως τα ταξίδια πήραν τέλος ξεφύτρωσε άλλο ένα..
στην έκθεση που είχε γίνει το '04 αν δεν απατώμαι,είδαν τους γύπτες αυτούς απο την άποψη των επιδράσεων τής αρχαίας ελληνικής γλυπτικής στο έργο τους και είχα ..ψιλοτσαντιστεί :-))
Θυμάμαι πως υπήρχαν έργα τού Μούρ και τού Τζακομέτι
και τού Μπρανκούζι-αλλά μέχρι εδώ με βοηθάει η μνήμη μου,κάποιους ξεχνάω..
φιλιά

ερμία είπε...

ανέφελη,
πολύ σ΄ευχαριστώ :-)
κάποιες φορές το παρακάνω σε μέγεθος,είναι αλήθεια..γελάω
φαντάσου πόσο μεγαλύτερες θα ήταν οι αναφορές αν δεν ..αυτολογοκρινόμουν
:-))

ερμία είπε...

mr.di,
σας καταλαβαίνω απόλυτα !
:-P

ερμία είπε...

onlysand,
"Ω, η ομορφιά, πώς ζωντανεύει τον θνητό και τον απογειώνει στο ύψος τού Ανθρώπου!..."
η ματιά σου είναι που έχει σημασία-και η γραφή σου που ανακαλύπτει και εκφράζει το συναισθηματικά πραγματικό.
απο καρδιάς σ΄ευχαριστώ..

Ανώνυμος είπε...

Η Μάρθα λέει πως στο έργο 'το φιλί' ο Ροντέν εμπνεύστηκε απο την Φραντζέσκα και τον Πάολο.
Το παράνομο ζευγάρι του Δάντη που δίνουν το μοναδικό τους φιλί πριν τους δολοφονήσουν.
Σε τσάκωσε ή όχι;;; χε-χε
Φιλιά μικρή!!

akb8862 είπε...

"Η κίνηση και η ακινησία κάποιες φορές είναι το ίδιο πράγμα".

Πολύ επίκαιρη η φράση σου με όσα συμβαίνουν γύρω μας & είναι τόσο θλιβερά.

Μην ανησυχείς εμείς μπορούμε να σε περιμένουμε. Ξεκουράσου μέσα από την ίδια την τέχνη. Να σαι καλά μόνον.

Καλό βράδυ.

akb8862 είπε...

Άπειρες θερμές ευχές & για την οικοδέσποινα & για τους συνταξιδιώτες όλους σε αυτό το μπλογκ ( γνωστούς μου & μη).

Καλά Χριστούγεννα! Χρόνια πολλά και καλά & πάντα με υγεία για όλους μας!

Καλή χρονιά επίσης.

Ερμία ,ξεκουράσου δεν χρειάζεται να μου απαντήσεις. Τις νιώθω τις ευχές σου . Καλή ξεκούραση & αναδημιουργία!

onlysand είπε...

Ερμία μου Χρωματιστή!

θέλω να σου στείλω κι εγώ τις ευχές μου:
Όμορφα κύματα χρωμάτων να πλημμυρίζουν τη ζωή και τα έργα σου!

Καλή Χρονιά :)

ολα θα πανε καλα... είπε...

Kαλημέρα,Ερμία,μετά από πολύ καιρό σε επισκέπτομαι πάλι.Μου άρεσε πολύ η πιο πρόσφατη ανάρτησή σου αλλά γράφω εδώ γιατί είναι κλειστή για σχόλια η προηγούμενη.
Χαίρομαι πολύ που έγραψες ό,τι έγραψες για τον Matisse και τον Rodin,μου αρέσουν και οι δύο,για ξεχωριστούς λόγους ο καθένας.Αλλά εσύ τα γράφεις τόσο ωραία,τα εξηγείς και τα επεξηγείς,ακόμα και για πολλούς από εμάς που δεν είμαστε άριστοι γνώστες της ζωγραφικής και της γλυπτικής.
Να είσαι καλά!
Και σου εύχομαι,λόγω των ημερών,χρόνια πολλά,με υγεία πάνω απ όλα και με χαρά.Ευχές για ό,τι καλύτερο σε σένα!
Σε φιλώ.

σα είπε...

Ξαναταξίδεψα μετά από πολύ καιρό με το καράβι των χρωματιστών σκέψεων σου και το απήλαυσα... Νάσαι καλά, θα σε περιμένουμε και θα ρίχνουμε κλεφτές ματιές! Καλή και ευλογημένη χρονιά με υγεία και χαρά.