Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2009

"readymade"..

Marcel Duchamp,Η νύφη ξεγυμνώνεται απο τους εργένηδές της (Τομεγάλο γυαλί),1915-1923
.
Ο Ντυσάν, στα 1915 βρίσκεται ήδη στη Ν.Υόρκη γνωστός και «διάσημος» λόγω του «Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα»,με όλα τα σχόλια που συνόδεψαν το έργο του (π.χ. «απρέπεια που κατεβαίνει τη σκάλα»).Έχοντας αφήσει πίσω του τις ελaιογραφίες,αρχίζει να μορφοποιεί τον πίνακά του «η νύφη ξεγυμνώνεται από τους εργένηδές της» ή όπως είναι πιο γνωστός,»μεγάλο γυαλί».Στη πραγματικότητα ήταν δύο μεγάλοι υαλοπίνακες ‘οπου ήταν αποτυπωμένα παράξενα σχήματα, αινιγματικά,όπως σκόνη που είχε κάτσει πάνω από μήνες ολόκληρους απραξίας,άλλα σχήματα από μόλυβδο λαο σύρμα που επικόλλησε πάνω του. Υπήρξε και μια επαργυρωμένη προσθήκη σε μια άκρη που είχε αποξεσθεί,αφήνοντας τελικά ένα αποτέλεσμα σαν καθρεπτισμένη γραμμή. Ολοκληρώθηκε το 1923 ενώ ο Ντυσάν δημιούργησε ένα εννοιολογικό «υπόμνημα» μέσα από πολλές σημειώσεις που κρατούσε από το 1911 και εξέδωσε αργότερα με τον τίτλο «πράσινο κουτί».

Marcel Duchamp, Tu m' ,1918
.
Στον πρόλογο υπάρχει μια σημείωση ‘η καλύτερα,ένας παράξενος συλλογισμός: «..θα καθορίσουμε τις συνθήκες της στιγμιαίας κατάστασης ανάπαυσης…μιάς αλληλουχίας διαφορετικών γεγονότων…».
Αυτή η Στιγμιαία Κατασταση Ανάπαυσης» αντιστοιχεί σύμφωνα με προσαρτημένη σημείωση, στην «έκφραση του εξαιρετικά γρήγορου».Στον πρόλογο αναφέρονται γενικά το τι πίστευε ο Ντυσάν για τον όρο «στιγμιαίος» στη ζωγραφική (στα γαλλικα instantane ή σε φωτογραφικούς όρους,ενσταντανέ,φωτογραφία). Σε σημειώσεις που δημοσίευσε το 1914 και που αφορούσαν τις σκέψεις του για τη τέχνη,τοποθετούσε τα αντίγραφα από κομμάτια χαρτί μέσα σε κουτιά που κανονικά θα περιείχαν φωτογραφικές πλάκες που οι προηγούμενες ιδιότητές τους περιγράφονταν έξω από το κουτί με λέξεις όπως «εξαιρετικά γρήγορη».Κι όσο κι αν είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδώσουμε στο έργο «η νύφη ξεγυμνώνεται» φωτογραφικές ιδιότητες,όμως πρέπει να πάρουμε υπόψιν ότι 1.ο ρεαλισμός των αντικειμένων που «αιωρούνται» στο γυαλί αποπνέουν στερεότητα αλλά παρουσιάζονται υπό εξαιρετική προοπτική λόγω της χρήσης του ενός και μοναδικού ΣΗΜΕΙΟΥ για τη σκιαγράφησή τους και 2. είναι σχεδόν αδύνατο να διεισδύσεις στην αλληγορία που εκφράζει μέσα από τη μηχανική κατασκευή όπου φαίνονται σαν αναρτημένοι οι εργένηδες και τα κελύφη που «σχηματοποιούν» τη νύφη.

Man Ray, Rrose Selavy (signed by M.Duchamp ),photograph, 1920-21
.
Ακόμα και μετά τη δημοσίευση των σημειώσεών του,το μυστήριο δεν λύθηκε.Η μόνη εξήγηση ήταν αυτό που δήλωνε το έργο.Μιά νύφη που ξεγυμνώνεται από τους εργένηδές της (sic) Βέβαια,βρέθηκαν πολλοί να δώσουν βαρύγδουπες εξηγήσεις,όπως «το ξεγύμνωμα είναι εξαγνισμός,η μετατροπή της ύλης σε πνε’υμα»,ή ότι το ξεγύμνωμα είναι η πρόσβαση στη τέταρη διάσταση,και λοιπά ..
Ίσως η απάντηση να είναι απλή.. η αλήθεια των δύο όψεων του γυαλιού που από μόνη της είναι βερισμός και «σιωπηλή εξήγηση στην ερμηνεία».Αν το αντιπαραβάλουμε με την «αλήθεια» μιάς φωτογραφικής πλάκας,ίσως δεν χρειάζονται πρωτόκολλα ερμηνείας.Μιά φωτογραφία όπου τη συναντάμε είναι η εκδήλωση ενός γεγονότος και το μόνο που ίσως χρειάζεται για την «εξήγησή» της είναι η λεζάντα που την ακολουθεί όπου εμφανίζεται..
«Ένα μήνυμα χωρίς κωδικό» όπως είπε ο γάλλος σημειολόγος Ρ.Μπαρτ.

Ο Ντυσάν χρησιμοποιεί το ΤΥΧΑΙΟ στη τέχνη του που στην ουσία καταργεί κάθε προετοιμασία στο μυαλό ή στο μέσον του καλλιτέχνη. Η ιδέα της τύχης,ακυρώνει ουσιαστικά τη σύνθεση,κάθε έννοια δεξιότητας που πάντα τη συνέδεαν με τον ορισμό του καλλιτέχνη. Αν θυμηθούμε τη διαφήμιση της Kodak που είχε γίνει ανέκδοτο «κλιτς κλατς κόντακ» για το βαρύγδουπο «εσείς πατάτε το κουμπί κι εμείς κάνουμε τα υπόλοιπα»,η χρησιμοποίηση της τύχης από τον Ντυσάν αφαιρεί τις εικαστικές του δεξιότητες και καταλήγει στην αποδοχή ότι τίποτα δεν είναι απαραίτητο για την έκφρασή της,ούτε καν η φωτογραφική μηχανή..
M. Duchamp, L.H.O.O.Q. Rectified Readymade, 1919
.
Αρκετοί ήταν αυτοί που κατάλαβαν γρήγορα τις θεωρίες αναίρεσής του στη διαδικασία κατασκευής ενός έργου.Ένας από αυτούς ήταν ο Αρπ (νταντα:ιστής) που γύρω στα 1915 έσκιζε χαρτιά και τα άφηνε να πέσουν άναρχα πάνω σε προετοιμασνένη επιφωάνεια.Ενας άλλος ήταν ο Πικαμπιά που έσταξε μελάνι πάνω σε λευκή σελίδα δίνοντας τον τίτλο «ευλογημένη παρθένος» το 1920.Ειδικά ο Πικαμπιά προσπέρασε τη διαδικαστική εφαρμογή της τύχης όπως έκανε ο Αρπ και πλησίασε περισσότερο τον Ντυσάν επεκτείνοντας τη τύχη στο πεδίο της σημασίας.
(όλα αυτά αναφέρονται σε κεφάλαια της ιστορίας της τέχνης με τον τίτλο λίγο ως πολύ «η σημασία του δείκτη» αλλά είναι πολύπλευρο και ειδικό για να ανφερθώ εδώ-αν κάποιος θέλει μπορεί να στείλει ένα μέιλ και θα του στείλω συμπληρωματικά στοιχεία).
Πάντως μπορώ να πω σχετικά με τη θεωρία του δείκτη,πως η αναπαράσταση ενός χεριού (δείκτη) σαν να θέλει να δείξει μια κρεμάστρα καπέλων ή να δείξει με μια κίνηση ΑΥΤΟ, οδηγεί στη λεκτική μορφή του δείκτη.Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι το δεύτερο έργο στην ανάρτηση,με τίτλο “tu m’” δηλαδή «εσύ…(σε) μένα».)το 1918.

18 σχόλια:

Roadartist είπε...

Καταπληκτικός! Μου αρέσει κυρίως για το ιδιαίτερο τρόπο σκέψης του!
Οι δυο πρώτες λέξεις που μου έρχονται αυθόρμητα όταν τον σκέφτομαι, ή βλέπω έργα του είναι .. "ευφυέστατος".."ισχυρογνώμων"..
Δε ξέρω αν συμφωνείς μαζί μου.
Η τόλμη να διαφοροποιηθεί, να αμφισβητήσει.. "η τέχνη μου είναι να ζω κάθε δευτερόλεπτο, κάθε ανάσα είναι ένα έργο που δεν γράφεται πουθενά, που δεν είναι ούτε ορατό ούτε εγκεφαλικό" Μαζί του ;)
Καλή Κυριακή!!

Χριστίνα Ανέφελη είπε...

Αχαχαχαχαχα! Αυτή η μικρή "διασκευή" της Μόνα Λίζα μου αρέσει πολύ και με κάνει πάντα να γελάω. Ωραίος ο Duchamp, τον γνωρίζω αλλά είχα καιρό να διαβάσω γι' αυτόν.

Φιλιά Ερμία μου!

akb8862 είπε...

Θα συμφωνήσω με την Roadartist ! Με πρόλαβε, χαλάλι της. Τα νιάτα να ναι πάντα πρώτα!

Χαίρομαι ειλικρινά κάθε φορά που έρχομαι στο μπλογκ σου γιατί μαθαίνω.

Να σαι καλά. Καλή βδομάδα από αύριο.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ο πρώτος ειδικά πίνακας είναι εκπληκτικός.

ερμία είπε...

roadartist,
και βέβαια συμφωνώ.και για να είμαι ειλικρινής,έστω κι αν κάποια απο τα έργα του δεν μού καθονται οπτικά,θαυμάζω το μυαλό του και τις διαθέσεις του.
το να θέλει να απο-ιεροποιήσει την αντίληψη για τη τέχνη και για τον καλλιτέχνη,και συγκεκριμένα στην εποχή που έζησε,γκρεμίζοντας τους περιορισμούς τού προσωπικού γούστου,
με κάνει να θέλω να ψάξω και τη παραμικρή σημείωση που άφησε πίσω του..
σ΄ευχαριστώ πολύ -κατά Νανά- "χαμινάκι" :-)

ερμία είπε...

ανέφελη,
ε,είναι για να τη βλέπουν όσοι νομίζουν πως έχουν μεγαλώσει πιά :-))
έγραφε πως μια δημιουργία
"πραγματοποιείται από τη συνδυασμένη προσπάθεια του καλλιτέχνη και του θεατή, και τις απρόβλεπτες επιδράσεις της τύχης"..
με τα readymade του έβγαζε τη γλώσσα σε πολλούς.
φιλιά κι απο μένα και καλή δύναμη για την εξεταστική!

ερμία είπε...

akb8862,
σ΄ευχαριστώ πολύ Αλεξ!
ο Ντυσάν,ενδιαφερόταν για τη μουσική, τη λογοτεχνία, τα μαθηματικά και τη φυσική και τα ενσωμάτωνε στα έργα του. σε ολοκληρωμένες και μη ιδέες του και σημειώσεις του αναφέρεται συχνά στο θέμα της «οπτικοποίησης του ήχου» υπάρχουν εικαστικές δημιουργίες του όπως το "μουσικό γλυπτό", "κρυμμένος θόρυβος", "η μουσική της χαραμάδας", "χορδιστής" και η "ηχώ" αν φυσικά τα θυμάμαι όλα.
έκανε και ένα "παιχνίδι" με τις νότες με τα άλλα δυό αδέρφια του,αλλά το περιστατικό μού έρχεται στο μυαλό τόσο αμυδρά που μάλλον πρέπει να το ψάξω πριν πω καμμια ανοησία..:-)

ερμία είπε...

δείμε,
αφού σού αρέσουν η νύφη και οι εργένηδές της,άκου ένα κομμάτι που έγραψε ο Μαρκ στα 1912 "..Ψάξαμε σαν ραβδοσκόποι μέσα στη τέχνη τού παρελθόντος και τού παρόντος.Δείξαμε μόνο εκείνη τη τέχνη που ζεί μακριά απο συμβατικούς περιορισμούς.Η αγάπη μας αγκάλιασε κάθε καλλιτεχνική έκφραση που γεννιέται απο μόνη της,ζεί με την αξία της και δεν προχωράει με τα δεκανίκια τής συνήθειας.Κάθε φορά που διακρίναμε μιά ρωγμή στους συμβατικούς κανόνες,συγκεντρώσαμε εκεί όλη μας την προσοχή,γιατί ελπίσαμε πως υπάρχει μιά δύναμη κρυμμένη απο κάτω,που θα βγεί μιά μέρα στο φως."..
:-))

meril είπε...

Επίτρεψέ μου να προσθέσω στα ήδη ειπωθέντα μόνο ένα ευχαριστώ
(έτσι κι αλλιώς οι γνώσεις μου στο θέμα ανεπαρκέστατες....)

Καλημέρα Ερμία....

Ανώνυμος είπε...

Ότι και να λες , όχι μόνο δε την καταλαβαίνω αυτή την έκφραση , αλλά μου είναι και ξένη και οπτικά και αισθητικά .
Να μπω τώρα τιμωρία ;
Φιλιά και απο τη Μάρθα !

lakis είπε...

Μου άρεσε πολύ η πρώτη εικόνα, αλλά κι η Μόνα Λίζα έχει τη χάρη... του:) Καλό απόγευμα

ερμία είπε...

meril,
κι η ζωγραφική μιά αγκαλιά είναι για να χανόμαστε μέσα της όποτε το θέλουμε-δεν νομίζω πως χρειάζεται γνώσεις για να μας κάνει να χαιρόμαστε.

(πάντα χαίρομαι να σε διαβάζω)
:-)

ερμία είπε...

Τάκη,
γέροντα τόσα χρόνια έφαγες στο πολυτεχνείο και κατέληξες να σού αρέσει ο Botero..
ε τι να κάνει κι ο Ντισάν με τα.. αρχιτεκτονήματα του.νικήθηκε κατά κράτος :-PPP
εγώ-τιμωρία-εσένα;;!
φιλιά-πολλά

ερμία είπε...

Λάκη,
γελάω
ξέρεις-το μουστάκι "του" ήταν αντίδοτο στη ψυχανάλυση :-P

Roadartist είπε...

Θυμήθηκα μια φράση που κολλάει κάπως στη συζήτηση των σχολίων.. και σκέφτηκα να στην αφήσω..
"Ξέρετε γιατί χαμογελάει η Τζοκόντα; Γιατί όσοι τής έχουν βάλει μουστάκια έχουν πεθάνει." Andre Malraux.. :)) Καληνύχτα!

ερμία είπε...

roadartist,
καταπληκτικό! δεν το γνώριζα

ο Ντυσάν ήταν απο μόνος του κίνημα στη τέχνη κι
όπως θα έλεγε και ο Καρούζος, επιχειρεί "να γυμνάσει τη σκέψη σε απογύμνωση"..

πολύ σ΄ευχαριστώ :-))

ερμία είπε...

επειδή πήρα τρία μέιλς με το ίδιο πάνω-κάτω περιεχόμενο,να επαναλάβω,πωως δεν γράφω ποτέ βιογραφίες ζωγράφων οπότε όταν κάποιος θέλει βιογραφίες είναι πολύ εύκολο να τις βρεί στο διαδίκτυο.υπάρχουν άπειρα sites με όλα τα στοιχεία που αφορούν τη ζωή τους και τα έργα τους. αυτό που ενδιαφέρει εμένα και προσπαθώ να κάνω είναι να αναφέρομαι στο πώς δημιουργούνται κάποια έργα και ποιοί παράγοντες,προσωπικοί,οικονομικοί,κοινωνικοί οδήγησαν στα συγκεκριμένα έργα ή στα καλλιτεχνικά κινήματα.
:-)))

Mr.Di είπε...

Υπέροχο.........το πλαγιασμένο μάτι της φωτογραφίας :-)
Την καλημέρα μου