"Πρωτογνώρισα" τον Giacometti πιτσιρίκι στο δημοτικό απο ένα βιβλίο του πατέρα μου.Τα γλυπτά του μου έφερναν στο μυαλό την αίσθηση απο τη φιγούρα ενος ανθρώπου που έχει τη πλάτη στον ήλιο κι εσύ μισοκλείνεις τα μάτια για να μπορέσεις να δείς κόντρα στο καλοκαιρινό φως. Η αίσθηση απο τότε παραμένει η ίδια. Απλά προστέθηκε μιά πιό καινούρια. Είναι σαν πάντα να βρίσκονται πάνω απο τη γραμμή του ορίζοντα τής ματιάς.Σαν να τις κοιτάς απο κάτω προς τα πάνω-να μακραίνουν προς τα πάνω.
Στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια βρήκα ένα βιβλίο του Ζαν Ζενέ "Στο εργαστήριο του ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΤΖΑΚΟΜΕΤΤΙ" που το διάβασα άπειρες φορές.Σήμερα ξανάπεσε στα χέρια μου. Απο αυτό το βιβλίο αντιγράφω τον πρόλογο:
"Ίσως να μην υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει εκείνο το είδος θλίψης,αν όχι τον τρόμο ,διαπιστώνοντας οτι ο κόσμος και η ιστορία του δείχνουν αιχμάλωτοι μιάς αναπόδραστης κίνησης,που κάθε μέρα παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις και που, για λόγους ολοένα και πιό ποταπούς, δεν φαίνεται να στοχεύει παρά στην τροποποίηση των ορατών μόνο εκδηλώσεων τού κόσμου. ο ορατός όμως κόσμος είναι αυτός που είναι, κι εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τον αλλάξουμε. Νοσταλγεί λοιπόν κανείς μια οικουμένη οπου ο άνθρωπος αντί να δρα με τόση μανία πάνω στο οπτικό φαινόμενο, θα καταγινόταν να απαγκιστρωθεί απ΄αυτό,όχι μόνο με το να αποποιηθεί κάθε τέτοιου είδους δράση, αλλά με το να απογυμνωθεί μέχρις ότου ανακαλύψει εκείνο το κρυφό σημείο, που είναι μέσα μας και που στάθηκε εσαεί το μοναδικό ορμητήριο μιάς πάντα διαφορετικήςκαι, αναμφίβολα, πιό ηθικής ανθρώπινης περιπέτειας. Κι ωστόσο, να που σ΄αυτήν ίσως την απάνθρωπη συνθήκη, σ΄αυτό το αναπότρεπτο διατεταγμένο, οφείλουμε τη νοσταλγία ενός πολιτισμού που θα επιχειρούσε να ροψοκινδυνέψει όχι μόνο σε ό,τι έχει σχέση με το μετρητό. Και το έργο του Τζακομέττι μού καθιστά τον κόσμο μας ακόμα πιό αβάσταχτο : λες κι αυτός ο καλλιτέχνης βρήκε τον τρόπο να απομακρύνει ότι σκότιζε το βλέμμα του για ν΄αποκαλύψει τι θ΄απομείνει απο τον άνθρωπο όταν αποσυρθούν τα προσωπεία.
΄Ισως πάλι,αυτή η απάνθρωπη συνθήκη, που μας έχει επιβληθεί, να του χρειαζόταν τού Τζακομέττι : μόνο έτσι θα μεγάλωνε τόσο πολύ η νοσταλγία του ώστε να του δώσει τη δύναμη να πετύχει στην αναζήτησή του. Όπως και να΄χει το πράγμα, θαρρώ πως όλο του το έργο είναι αυτή ακριβώς η αναζήτηση, που δεν ανάγεται μόνο στον άνθρωπο αλλά και στο οποιοδήποτε αντικείμενο,ακόμα και στο πιό τιποτένιο. Κι όταν πετυχαίνει να αποφορτώσει τον άνθρωπο ή το αντικείμενο που επέλεξε απο τα χρηστικά του προσωπεία, η εικόνα τους γίνεται μεγαλειώδης. Ανταμοιβή προβλεπτή.
H ομορφιά δεν εκπορεύεται απο πουθενά αλλού παρά απο κείνη τη μοναδική, τη διαφορετική σε κάθε άνθρωπο, την κρυμμένη ή ορατή πληγή, που φυλάει καθένας μας εντός του, που την περιφρουρεί και που σ΄αυτήν προστρέχει όταν θέλει να εγκαταλείψει τον κόσμο για μιά πρόσκαιρη αλλά βαθιά μοναξιά. Τούτη λοιπόν η τέχνη πόρω απέχει απ΄αυτό που λέγεται "miserabilisme" . Έχω την εντύπωση οτι η τέχνη του Τζακομέττι επιχειρεί να ανακαλύψει αυτή τη μυστική πληγή κάθε όντος, ακόμα και κάθε πράγματος, προκειμένου να τα φωτίσει."..
Μέσα στον χρόνο, πολλοί προσπάθησαν να κατατάξουν την τέχνη του Τζιακομέττι στον ρεαλισμό ή να τη θεωρήσουν ανθρωπιστική, αλλά το ανθρώπινο σώμα είχε για κείνον τη σημασία του εξωτερικού συμβόλου "μιάς υποκειμενικότητας που δεν μπορούμε να αγγίξουμε". Ίσως ένα σύμβολο απο στέρεη ύλη μπορεί να λυτρώσει απο το καταθλιπτικό αίσθημα του εσωτερικού κενού, που είναι αδύνατο να πληρωθεί με φυσικό τρόπο.
Τα γλυπτά του Τζιακομέττι πέρα απο την αναγωγή στη σουρεαλιστική γλυπτική, κρύβουν μιά αμφισημία και αναφορά στην βαθύτερη σημασία ενός κινήματος που διακήρυσσε πως αποσκοπεί στη μεγαλύτερη δυνατή πνευματική ελευθερία.
Όρια στη φαντασία δεν μπορούν να μπούν, κι αυτό ήταν το νόημα του μανιφέστου του Μπρετόν. Αλλά αφού δεν υπάρχουν όρια σημαίνει πως δεν μπορούν να μπούν και περιοριστικοί κανόνες. Άρα δεν γίνεται να αντιμετωπιστει και ο σουρεαλισμός σαν κίνημα με συνοχή κι ίσως τον σουρεαλισμό του Τζιακομέττι να πρέπει να τον ερμηνεύσουμε κάτω απο αυτό το πρίσμα.
Σε ένα γράμμα του ο Μαξ Έρνστ έγραφε : " Τον Αλμπέρτο Τζιακομέττι κι εμένα μας έχει προσβάλλει πυρετός για τη γλυπτική. Δουλεύουμε γρανιτένιους όγκους μεγάλους και μικρούς απο τους βράχους των παγετώνων του Φόρνο. Ο χρόνος η παγωνιά και ο καιρός τους γυάλισαν θαυμάσια, και απο μόνοι τους είναι αφάνταστα ωραίοι.Γιατί λοιπόν να μην αφήσουμε στα στοιχεία το πρώτο λάξευμα κι εμείς να περιοριστούμε να χαράξουμε πάνω τους τα σήματα του μυστηρίου μας ;"
