..σαν κλασικά εικονογραφημένα

(Paul Cezanne,still life,1875-1877,oil)

.

Δεν είναι εύκολο να εξηγήσει κανείς γιατι ενώ ο Σεζαν (Paul Cezanne και σπάνια Sezan) δεν ήταν επαναστάτης απο ιδιοσυγκρασία,η δουλειά του ήταν εξαιρετικά σημαντική για την εξέλιξη τής τέχνης.Η ερμηνεία εξαρτιέται απο το πώς καταλαβαίνει κάποιος δυό λέξεις που χρησιμοποιούσε συχνά-που η φαινομενική τους ταύτιση στα αγγλικά και στα γαλλικά ίσως να τις κάνει παραπλανητικές: τις λέξεις "πραγμάτωση" (realisation) και "μετατονισμός" (modulation).ΠΡΑΓΜΑΤΩΝΩ,σημαίνει δίνω ζωή και η έννοια που δίνει ο Σεζάν στη λέξη δεν περιέχει καμμιά αναφορά στον λογοτεχνικό ή στον ακαδημα'ι'κό "ρεαλισμό".ΜΕΤΑΤΟΝΙΖΩ σημαίνει προσαρμόζω ένα υλικό (εδώ το χρωματικό υλικό) σ΄έναν ορισμένο τόνο ή ένταση (εδώ,τού χρώματος).Η ζωγραφική μέθοδος τού Σεζάν είναι να διαλέγει πρώτα το θέμα του (τοπίο,άνθρωπος,νεκρή φύση) και μετά να δίνει ζωή στην οπτική του αντίληψη για το θέμα-χωρίς σ΄αυτή τη διαδικασία το θέμα να χάσει τίποτα απο την ένταση που έχει η υλική του υπόσταση.

Ένας χαρακτηριστικός ιμπρεσιονιστής για παράδειγμα, ο Μονέ,ήταν έτοιμος να βρεί το θέμα του οπουδήποτε γιατί όλο το ενδιαφέρον του περιοριζόταν στις εντυπώσεις (effects) τού φωτός.Αυτή ήταν μια απο τις λανθάνουσες τάσεις τού ιμπρεσιονισμού που η ιδιοσυγκρασία τού Σεζάν αντιδρούσε αυθόρμητα.Και ήταν βασικά κλασική-ζητούσε οπωσδήποτε μια δομή ,ένα ύφος ριζωμένο στην αιτία των πραγμάτων και όχι στα υποκειμενικά αισθήματα που είναι πάντα συγκεχυμένα..Και ενώ πίστευε πως η ανθρώπινη αντίληψη είναι όντως συγκεχυμένη,δήλωνε πως ένας καλλιτέχνης μετά απο συγκέντρωση και έρευνα μπορεί να βάλει τάξη σ΄αυτή τη σύγχυση και πως ουσιαστικά,τέχνη είναι αυτή η επίτευξη τής δομικής τάξης.

Ήθελε ν΄αποδώσει τη φύση "με τον κύλινδρο,τη σφαίρα και τον κώνο,όλα σε κατάλληλη προοπτική θέση ώστε η κ'αθε πλευρά ενός αντικειμένου να κατευθύνεται προς ένα κεντρικό σημείο"

(Paul Cezanne, the mont st.victoire,1905,oil)

θα μπορούσε να ειπωθεί πως ο Σεζάν ανακάλυψε μιαν αντίφαση σύμφυτη με την ίδια τη καλλιτεχνική διαδικασία.Πρόκειται για ένα πρόβλημα που είχαν συνειδητοποιήσει οι αρχαίοι έλληνες (απόψεις τού Πλάτωνα για τη μίμηση).Ο καλλιτέχνης θέλει να δώσει μορφή σ΄αυτό που βλέπει,χωρίς συγκινησιακές ή νοητικές διαστρεβλώσεις,χωρίς συναισθηματικές υπερβολές ή ρομαντικές "ερμηνείες",δίχως τελικά καμμιά απο τις τυχαίες ιδιότητες που οφείλονται στην ατμόσφαιρα ή ακόμη και στο φως.

Πολλές φορές ο Σεζάν είχε δηλώσει πως το φως δεν υφίσταται για τον ζωγράφο.Το οπτικό πεδίο δεν έχει καθορισμένα όρια και τα στοιχεία που περικλείει είναι σκόρπια.Γι αυτό θεωρούμε μια εστία και προσπαθούμε να συνδέσουμε μ΄αυτό το επιλεγμένο στοιχείο,το οπτικό μας αίσθημα

Το αποτέλεσμα είναι αυτό που ο Σεζάν ονόμαζε ΑΦΑΙΡΕΣΗ.(μιά ατελής αναπαράσταση τού οπτικού πεδίου,ένας κώνος που μέσα του τα αντικείμενα διατάσσονται γύρω απο το κεντρικό σημείο,με τάξη και λογική.Αυτό θεωρούσε "πραγμάτωση" και αυτό τον έκανε "τον πρωτόγονο μιάς καινούριας τέχνης"

(Paul Cezanne, female nude(Leda?),1885-1887,oil)

να τι γίνεται τώρα με τον μετατονισμό..Οι ιμπρεσιονιστές είχαν καθαρίσει το χρώμα-το είχαν απαλλάξει απο την τεχνιτή φωτοσκίαση έτσι ωστε τα χρώματα να πάλλονται με τη φυσική τους ένταση.Για τον Σεζάν,μετατονίζω, σήμαινε προσαρμόζω μιά χρωματική ζώνη στις γειτονικές της χρωματικές ζώνες.Το αποτέλεσμα-απο ζωγραφική άποψη είναι ένα φαινομενικό κομμάτιασμα τής επίπεδης επιφάνειας μιάς χρωματικής ζώνης,σε ένα μωσα'ι'κό απο ξεχωριστές χρωματικές ψηφίδες.

Η τάξη που αναζητούσε ο Σεζάν στη τέχνη ήταν η απελευθέρωση που αναζητούσαν οι καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο εκείνο το διάστημα."Μιά τέτοια τάξη στη τέχνη έχει τη δική της ζωή και λογική:πως τα συγκεχυμένα αισθήματα τού καλλιτέχνη μπορούν ν΄αποκρυσταλλωθούν σε μια ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ξεκάθαρη τάξη..

(Paul Cezanne, rocks near the caves,1904,oil)

Η ένδειξη τής κατεύθυνσης που επρόκειτο να ακολουθήσει η τέχνη τού 20ου αιώνα υπάρχει στα έργα μιάς μεγαλοφυίας τού Ζωρζ Σερά (Georges Seurat),που ο πρώιμος θάνατός του δεν τον άφησε να ολοκληρώσει το έργο του.Γεννήθηκε 20 χρόνια μετά σον Σεζάν και αν είχε πεθάνει στην ίδια ηλικία με κείνον,θα είχε ζήσει τη κυβιστική περίοδο.Ο Σερά δέχτηκε τον επιστημονικό χαρακτήρα τής εποχής του πιό συνειδητά απο τον Σεζάν,πιό αποφασιστικά και πιό σε βάθος και έδωσε συγκεκριμένη έκφραση στο ιδανικό του για αντικειμενικότητα.Μαθητής ακόμα στη σχ.καλών τεχνών διάβαζε τις μελέτες για την οπτική και το χρώμα-για τη διάσπαση τού φωτός στα συστατικά του χρώματα.

(Georges Seurat,model on profile,1886,oil)

.

Με βάση αυτή τη θεωρία,επεξεργάστηκε την τεχνική του πουαντιγισμού (pointillism) που ο ίδιος ήθελε να ονομάζει ντιβιζιονισμό (divisionism) .Η τεχνική αυτή-που τη θεωρώ υπέροχη- συνίσταται στο να αναλύονται στις συστατικές τους αποχρώσεις τα χρώματα τής φύσης.και να μεταφέρονται τα στοιχεία τους αυτά στον μουσαμά στη καθαρή ή στην αρχική κατάστασή τους,με μικρές πινελιές ή στίγματα,αφήνοντας στον αμφιβληστροειδή τού θεατή τον ρόλο τής ανασύνθεσης τών αποχρώσεων.

(Georges Seurat,model fron the back,1886,oil)

Θεωρείται κρίμα που ένα απο τα μέσα που χρησιμοποίησε ο Σερά-ο πουαντιγισμός-συγκάλυψε τον πραγματικό στόχο του που ήταν "μιά τέχνη τής αρμονίας" Η αρμονία μπορεί να αναλυθεί σε τονικά,χρωματικά και γραμμικά στοιχεία 'οπως γράφει στην "αισθητική" του και οι αρμονίες αυτές μπορούν να εκφράσουν συναισθήματα χαράς,ηρεμίας,ή θλίψης.Τα μέσα που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι υπολογισμένα ,τα αποτελέσματα όμως είναι μη υπολογίσιμα,αφού λειτουργούν στα πλαίσια τού απεριόριστου φάσματος τής ανθρώπινης ευαισθησίας.

J.Rewald:Seurat

H.Reed:a history of modern painting

Apollinaire on art