Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου 2007

..σαν κλασικά εικονογραφημένα

(Paul Cezanne,still life,1875-1877,oil)
.

Δεν είναι εύκολο να εξηγήσει κανείς γιατι ενώ ο Σεζαν (Paul Cezanne και σπάνια Sezan) δεν ήταν επαναστάτης απο ιδιοσυγκρασία,η δουλειά του ήταν εξαιρετικά σημαντική για την εξέλιξη τής τέχνης.Η ερμηνεία εξαρτιέται απο το πώς καταλαβαίνει κάποιος δυό λέξεις που χρησιμοποιούσε συχνά-που η φαινομενική τους ταύτιση στα αγγλικά και στα γαλλικά ίσως να τις κάνει παραπλανητικές: τις λέξεις "πραγμάτωση" (realisation) και "μετατονισμός" (modulation).ΠΡΑΓΜΑΤΩΝΩ,σημαίνει δίνω ζωή και η έννοια που δίνει ο Σεζάν στη λέξη δεν περιέχει καμμιά αναφορά στον λογοτεχνικό ή στον ακαδημα'ι'κό "ρεαλισμό".ΜΕΤΑΤΟΝΙΖΩ σημαίνει προσαρμόζω ένα υλικό (εδώ το χρωματικό υλικό) σ΄έναν ορισμένο τόνο ή ένταση (εδώ,τού χρώματος).Η ζωγραφική μέθοδος τού Σεζάν είναι να διαλέγει πρώτα το θέμα του (τοπίο,άνθρωπος,νεκρή φύση) και μετά να δίνει ζωή στην οπτική του αντίληψη για το θέμα-χωρίς σ΄αυτή τη διαδικασία το θέμα να χάσει τίποτα απο την ένταση που έχει η υλική του υπόσταση.

Ένας χαρακτηριστικός ιμπρεσιονιστής για παράδειγμα, ο Μονέ,ήταν έτοιμος να βρεί το θέμα του οπουδήποτε γιατί όλο το ενδιαφέρον του περιοριζόταν στις εντυπώσεις (effects) τού φωτός.Αυτή ήταν μια απο τις λανθάνουσες τάσεις τού ιμπρεσιονισμού που η ιδιοσυγκρασία τού Σεζάν αντιδρούσε αυθόρμητα.Και ήταν βασικά κλασική-ζητούσε οπωσδήποτε μια δομή ,ένα ύφος ριζωμένο στην αιτία των πραγμάτων και όχι στα υποκειμενικά αισθήματα που είναι πάντα συγκεχυμένα..Και ενώ πίστευε πως η ανθρώπινη αντίληψη είναι όντως συγκεχυμένη,δήλωνε πως ένας καλλιτέχνης μετά απο συγκέντρωση και έρευνα μπορεί να βάλει τάξη σ΄αυτή τη σύγχυση και πως ουσιαστικά,τέχνη είναι αυτή η επίτευξη τής δομικής τάξης.

Ήθελε ν΄αποδώσει τη φύση "με τον κύλινδρο,τη σφαίρα και τον κώνο,όλα σε κατάλληλη προοπτική θέση ώστε η κ'αθε πλευρά ενός αντικειμένου να κατευθύνεται προς ένα κεντρικό σημείο"

(Paul Cezanne, the mont st.victoire,1905,oil)

θα μπορούσε να ειπωθεί πως ο Σεζάν ανακάλυψε μιαν αντίφαση σύμφυτη με την ίδια τη καλλιτεχνική διαδικασία.Πρόκειται για ένα πρόβλημα που είχαν συνειδητοποιήσει οι αρχαίοι έλληνες (απόψεις τού Πλάτωνα για τη μίμηση).Ο καλλιτέχνης θέλει να δώσει μορφή σ΄αυτό που βλέπει,χωρίς συγκινησιακές ή νοητικές διαστρεβλώσεις,χωρίς συναισθηματικές υπερβολές ή ρομαντικές "ερμηνείες",δίχως τελικά καμμιά απο τις τυχαίες ιδιότητες που οφείλονται στην ατμόσφαιρα ή ακόμη και στο φως.

Πολλές φορές ο Σεζάν είχε δηλώσει πως το φως δεν υφίσταται για τον ζωγράφο.Το οπτικό πεδίο δεν έχει καθορισμένα όρια και τα στοιχεία που περικλείει είναι σκόρπια.Γι αυτό θεωρούμε μια εστία και προσπαθούμε να συνδέσουμε μ΄αυτό το επιλεγμένο στοιχείο,το οπτικό μας αίσθημα

Το αποτέλεσμα είναι αυτό που ο Σεζάν ονόμαζε ΑΦΑΙΡΕΣΗ.(μιά ατελής αναπαράσταση τού οπτικού πεδίου,ένας κώνος που μέσα του τα αντικείμενα διατάσσονται γύρω απο το κεντρικό σημείο,με τάξη και λογική.Αυτό θεωρούσε "πραγμάτωση" και αυτό τον έκανε "τον πρωτόγονο μιάς καινούριας τέχνης"

(Paul Cezanne, female nude(Leda?),1885-1887,oil)

να τι γίνεται τώρα με τον μετατονισμό..Οι ιμπρεσιονιστές είχαν καθαρίσει το χρώμα-το είχαν απαλλάξει απο την τεχνιτή φωτοσκίαση έτσι ωστε τα χρώματα να πάλλονται με τη φυσική τους ένταση.Για τον Σεζάν,μετατονίζω, σήμαινε προσαρμόζω μιά χρωματική ζώνη στις γειτονικές της χρωματικές ζώνες.Το αποτέλεσμα-απο ζωγραφική άποψη είναι ένα φαινομενικό κομμάτιασμα τής επίπεδης επιφάνειας μιάς χρωματικής ζώνης,σε ένα μωσα'ι'κό απο ξεχωριστές χρωματικές ψηφίδες.

Η τάξη που αναζητούσε ο Σεζάν στη τέχνη ήταν η απελευθέρωση που αναζητούσαν οι καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο εκείνο το διάστημα."Μιά τέτοια τάξη στη τέχνη έχει τη δική της ζωή και λογική:πως τα συγκεχυμένα αισθήματα τού καλλιτέχνη μπορούν ν΄αποκρυσταλλωθούν σε μια ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ξεκάθαρη τάξη..

(Paul Cezanne, rocks near the caves,1904,oil)

Η ένδειξη τής κατεύθυνσης που επρόκειτο να ακολουθήσει η τέχνη τού 20ου αιώνα υπάρχει στα έργα μιάς μεγαλοφυίας τού Ζωρζ Σερά (Georges Seurat),που ο πρώιμος θάνατός του δεν τον άφησε να ολοκληρώσει το έργο του.Γεννήθηκε 20 χρόνια μετά σον Σεζάν και αν είχε πεθάνει στην ίδια ηλικία με κείνον,θα είχε ζήσει τη κυβιστική περίοδο.Ο Σερά δέχτηκε τον επιστημονικό χαρακτήρα τής εποχής του πιό συνειδητά απο τον Σεζάν,πιό αποφασιστικά και πιό σε βάθος και έδωσε συγκεκριμένη έκφραση στο ιδανικό του για αντικειμενικότητα.Μαθητής ακόμα στη σχ.καλών τεχνών διάβαζε τις μελέτες για την οπτική και το χρώμα-για τη διάσπαση τού φωτός στα συστατικά του χρώματα.

(Georges Seurat,model on profile,1886,oil)
.
Με βάση αυτή τη θεωρία,επεξεργάστηκε την τεχνική του πουαντιγισμού (pointillism) που ο ίδιος ήθελε να ονομάζει ντιβιζιονισμό (divisionism) .Η τεχνική αυτή-που τη θεωρώ υπέροχη- συνίσταται στο να αναλύονται στις συστατικές τους αποχρώσεις τα χρώματα τής φύσης.και να μεταφέρονται τα στοιχεία τους αυτά στον μουσαμά στη καθαρή ή στην αρχική κατάστασή τους,με μικρές πινελιές ή στίγματα,αφήνοντας στον αμφιβληστροειδή τού θεατή τον ρόλο τής ανασύνθεσης τών αποχρώσεων.

(Georges Seurat,model fron the back,1886,oil)

Θεωρείται κρίμα που ένα απο τα μέσα που χρησιμοποίησε ο Σερά-ο πουαντιγισμός-συγκάλυψε τον πραγματικό στόχο του που ήταν "μιά τέχνη τής αρμονίας" Η αρμονία μπορεί να αναλυθεί σε τονικά,χρωματικά και γραμμικά στοιχεία 'οπως γράφει στην "αισθητική" του και οι αρμονίες αυτές μπορούν να εκφράσουν συναισθήματα χαράς,ηρεμίας,ή θλίψης.Τα μέσα που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι υπολογισμένα ,τα αποτελέσματα όμως είναι μη υπολογίσιμα,αφού λειτουργούν στα πλαίσια τού απεριόριστου φάσματος τής ανθρώπινης ευαισθησίας.

J.Rewald:Seurat

H.Reed:a history of modern painting

Apollinaire on art

22 σχόλια:

Roadartist είπε...

Οταν βρισκω κατι τετοια στοιχεια, απλοχερα, απλα με ενα κλικ, συνειδητοποιω το ποσο καλά έκανα που άρχισα το blogging...

roidis είπε...

με έφερες πίσω, σ' εκείνες τις μέρες τις παλιές.
που μαθαίναμε.

τι γοητεία!

Ανώνυμος είπε...

Συσχετίσεις και διαφορές.
Κλώντ Νεμπυσσύ.
Με μια διάταξη πέντε χρωματικών
φθόγγων (απομεσήμερο ενός φαύνου)
άνοιξε το δρόμο της αμφισβήτησης
του κυρίαρχου προγραμματικού ύφους
της μουσικής σύνθεσης
κατευθύνοντας τη σύλληψη
μιας μουσικής ιδέας
στη μυστηριακή σχέση μεταξύ
της πραγματικότητας
και της φαντασίας.
Ένας γνωστός ως ιμπρεσσιονιστής συνθέτης,
που ωστόσο δεν αρκέστηκε
στην ερμηνεία της ηχητικής εικονοπλαστικής,
αν και ορισμένα έργα του
θα ταίριαζαν με το κυρίαρχο ρεύμα,
αλλά επικεντρώθηκε
στην προβολή των εσωτερικών εντυπώσεων,
την καταγραφή
του εσωτερικού τοπίου της ψυχής του ποιητή.
Η μουσική έχει ένα ιδιαίτερο προτέρημα
έναντι της ποίησης
και της ζωγραφικής:
Την άμεση υποβολή
των ιδεών απαλλαγμένη από την ανάγκη συμβολισμών
και την κίνηση
όχι απαραίτητα συνυφασμένη
με τη μετρική αντίληψη
του χρόνου ή την αφηγηματική διάσταση
με την οποία ο Ντεμπυσσύ
μπορεί να μην ήρθε
σε ολοκληρωτική ρήξη,
ωστόσο άνοιξε το δρόμο
στους επερχόμενους Στραβίσνκι και Σαίνμπεργκ.

ερμία είπε...

roadartist,
ο συγγραφέας ενός απο τα βιβλία που ανατρέχω-ο Ρηντ-το 1968,είχε γράψει ένα βιβλίο με τίτλο "Στο διάβολο η κουλτούρα" (εκτός απο απειρα βιβλία γύρω απο τη τέχνη που δεν έχουν εκδοθεί στα ελληνικά)δεν πίστευε στην αφηρημένη έρευνα και φυσικά δεν πίστευε πως η τέχνη και ειδικά η ζωγραφική ,"ανήκει" στους λίγους.ο τρόπος που προσεγγίζει τους ζωγράφους είναι τρυφερός (και αναρχικός κάποτε).θέλω να πω πως όταν μιλάς καθαρά για ένα έργο τέχνης τότε σαν θεατής το βλέπεις με άλλη ματιά απ΄ότι πριν τη "κουβέντα".και μετά θέλεις να δείς κι άλλα,να μάθεις κι άλλα..

(πολύ σ΄ευχαριστώ)

ερμία είπε...

roidis,
όταν "έπρεπε" να διαβάσω ιστορία τέχνης,εγω ζωγράφιζα τετράγωνα πορτοκάλια .έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια και η ζωή να στρίψει σε άλλα..οικοσυστήματα για να σκύψω και να πάρω πίσω όσα έχασα,ψάχνοντας πίσω και μπροστά.Κι είναι έτσι όπως το λες-τι γοητεία να μαθαίνεις!

(πολύ χαίρομαι που σε "βλέπω")

ερμία είπε...

α.μ.ε.α.,
έχω την επίγνωση πως θα ήταν κρυφή και φανερή αναίδεια να εκφράσω συγκεκριμένη γνώμη για τα ενδιαφέροντα που γράφεις για τη μουσική.τα διάβασα με προσοχή,ειδικά όσα αφορούν τους κοινούς δρόμους που σκάβουν ή ανοίγουν παράλληλα όλες οι τέχνες.και πιό συγκεκριμένα κάποιοι καλλιτέχνες-είτε μουσικοί είτε ζωγράφοι είτε ποιητές.η εκφραστική δύναμη που πρωτοπορεί αλληλεπιδράει σε όλες τις εκφράσεις και απο ένα σημείο και μετά ,τις οδηγεί.και συχνά έχει και πολιτική και ηθική επίδραση.αναφέρομαι και στη καταστασιακή διεθνή ,και στα κινήματα που άγγιξαν μέχρι πολεοδομία και αρχιτεκτονική.
σήμερα,η έννοια ενός απόλυτου προτύπου με το οποίο έπρεπε να συμμορφώνονται οι καλλιτέχνες(του συγκεκριμένου ρεύματος),έχει χαθεί ή μάλλον καταργηθεί.βέβαια μαζύ χάθηκε και η συναγωνιστική έννοια τού έργου τού τεχνίτη ελέω της μοντέρνας εξέλιξης τής τέχνης.ένα κριτήριο για έναν καλλιτέχνη σήμερα είναι η δική του αίσθηση απελευθέρωσης και οι όποιες αισθητικές αξίες υπάρχουν στο έργο του είναι ή συμπτωματικές ή τυχαίες.εκτός απο τις φορές φυσικά που το τυχαίο συμπίπτει με το αρχέτυπο ή η όποια καλλιτεχνική "χειρονομία" κατευθύνεται απο αρχετυπικά ένστικτα..
(και αυτή η γνώμη μου δεν σημαίνει απαραίτητα πως υποστηρίζω την ανάγκη για ρεύματα..μιά χαρά με εκφράζει η συγκεκριμένη σύγχρονη αναρχία(!) :-)

(πολύ-πολύ σ΄ευχαριστώ)

Ανώνυμος είπε...

Όταν κάποιος πρώτος βρίσκει
το κοφτερό λεπίδι
που θα χαράξει την κουρτίνα
και θ’ ανοίξει μια σχισμή,
ονομάζεται πρωτοπόρος.
Η αθρόα εισβολή όσων ανακάλυψαν την είσοδο, ονομάζεται ρεύμα.
Η καταγραφή των γεγονότων ονομάζεται δημοσιογραφία.
Η αποτυχημένη προσέγγιση ενός έργου ονομάζεται κριτική.
Και στο βάθος ...ακαδημαϊσμός.
Κι ο καλλιτέχνης κάπου ανάμεσα, γυμνάζοντας ερήμωση,
κι οι θεατές χειροκροτώντας

Ανώνυμος είπε...

τώρα που δεν έχω ευρυζωνική σύνδεση βρήκες να κάνεις αφιέρωμα στους ιμπρεσιονιστές; χα χα χα χα :)
περίμενα να φορτώσει η ιστοσελίδα αλλά άξιζε τον κόπο :)

akb8862 είπε...

Μου άρεσε πάρα πολύ το ποστ σου.Το πόσο δεν βρίσκω λόγια να το πω...Μου θύμισες όμορφα φοιτητικά μου χρόνια,όταν στο 3ο έτος έκανα Ιστορία Τεχνης...Να σαι καλά!
Εύχομαι καλές γιορτές & καλή χρονιά !

ερμία είπε...

α.μ.ε.α.
καταπληκτικοί οι..ορισμοί!εικόνες που πέφτουν η μιά μετά την άλλη.και η κατάληξη απόλυτα ρεαλιστική με ελαφριά δόση-όση χρειάζεται-υπερεαλισμού :-P
απόλυτα συμφωνώ.
γενικά περί τού θέματος μιλώντας,νομίζω πως χρειάζεται κουράγιο για ν άκολουθήσει ένας τεχνίτης το ένστικτό του(απο πάντα)σ΄όποιο πεδίο και με όποια υφολογική ταυτότητα.

ερμία είπε...

ηλιογράφε,
το επόμενο θα είναι για το κίνημα da da για τιμωρία μου!
υπομονή για τη σύνδεση..οι επαναστατικές λύσεις μάλλον δεν πιάνουν στη προκειμένη περίπτωση..
:-)

ερμία είπε...

akb8862,
τότε να προσέχω πιό πολύ τι γράφω..
:-)
πολλές ζεστές ευχές και απο μένα,κίτρινες,μπλε και βυσσινί.

zero είπε...

Μαλιστα, αυτο ειναι ποστ.
Καταπληκτικο.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Συμφωνώ απόλυτα με τον zero. Εκπλητικό post. Αναλυτικό με τόσο δημιουργική γραφή.

ερμία είπε...

zero,
σ΄ευχαριστώ πολύ μα καταπληκτικά ήταν αυτά τα μυαλά που εγώ απλά περιγράφω.ο Σεζάν πίσω απο όλο του το έργο είχε την "έμμονη" απόφαση να δεί τον κόσμο "αντικειμενικά".χωρίς να παρεμβάλει ούτε το μυαλό που τακτοποιεί,ούτε τα ακατάστατα συναισθήματα.για να απαντήσω και στον ηλιογράφο-που ξεχάστηκα και δεν τού το έγραψα,οι ιμπρεσιονιστές που ήταν οι άμεσοι πρόδρομόί του,είχαν δεί τον κόσμο υποκειμενικά όπως παρουσιαζόταν δηλαδή στις αισθήσεις τους μέσα απο φωτισμούς και διάφορες οπτικές γωνίες..
:-)

ερμία είπε...

δείμε,
ώστε ρίχνεις και κλεφτές ματιές σε πίνακες :-) αστειεύομαι
χαίρομαι πολύ που το βρήκες ενδιαφέρον.Το κυριότερο στοιχείο που βρίσκω εγώ στον Σεζαν είναι οτι στο έργο του δεν υπάρχει τίποτα που να θυμίζει παρακμή ή "τέχνη για τη τέχνη".το αντίθετο,λατρεία για δημιουργία τέχνης.
(σ΄ευχαριστώ πολύ πολύ)

Ανώνυμος είπε...

Ερμία μου κλέψαν τις φιλοφρονήσεις οι προηγούμενοι. Απλώς κατάλαβα πόσο μου λείπουν οι εκθέσεις ζωγραφικής που δίνουν απλόχερα τα δώρα τους έξω. Αλλά κι αυτά τα ποστ είναι μια ανάσα.

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα μικρή.Την περασμένη εβδομάδα χαζεύαμε έναν Σερα εκ του φυσικού με τη μανία της Μάρθας να με τρέχει σε μουσεία γέροντα άνθρωπο.Πιάσαμε κουβέντα με τον ξεναγό κατόπιν και μας έλεγε για τους τσακωμούς του με τον Βαν Γκογκ και τον Γκωγκέν χο'χο'χο!!!
Τα αγγλικά μου όμως με αφήνουν χρονιά τη χρονιά και δεν κατάλαβα.Για δώσε εξηγήσεις άν ξέρεις.

ολα θα πανε καλα... είπε...

Kαλημέρα.
Ο Cezanne είναι από τους πιο αγαπημένους μου ζωγράφους.Τον Seurat τον γνώρισα μετέπειτα(όχι ζωντανό!).
Στα είπαν και οι προηγούμενοι.Ευχαριστούμε γι αυτά που γράφεις!

ερμία είπε...

Δώρα,
ευχαριστίες πολλές και μεγάλο χαμόγελο για τις εκθέσεις που μάς λείπουν τις πιό πολλές φορές γιατί μας κυνηγούν οι ώρες μας-γίνονται πάντως και τα βραδάκια παρασκευής είναι(όποτε)οι δικές μου ώρες για τέτοιες "γκρίνιες" ή χαρές.κάτι σαν τη ..παράδοση τού κυριακάτικου σινεμά :-)

ερμία είπε...

Τάκη,
πρέπει να εννοείς τις αντιθέσεις τους με τον Σεζάν και οχι με τον Σερά.είχαν σχέση με μιά εισβολή κινέζικης τέχνης και τεχνικής στην ευρώπη εκείνης τής εποχής που χρησιμοποιούσαν και οι δύο ζωγράφοι που αναφέρεις.Θα κοιτάξω να βρω αν έχω αναφορές και αν είναι ενδιαφέρουσες γενικά(εννοώ πέρα απο τη στενή χρήση τής τεχνικής)θα τις γράψω.

(η Μάρθα κάνει πολύ καλά που δεν σ΄αφήνει να σκουριάσεις!)

ερμία είπε...

όλα θα πάνε καλά,
τα γυμνά τού Σερά και τού Ντεγκά κοίταξε αν θέλεις όταν θα έχεις καιρό.
χαίρομαι που είσαι καλά :-)

(και σ΄ευχαριστώ)